واکنش ارقام پسته به Phytophthora pistaciae و اثر دما بر بیماری‏زایی آن

انگومک یا گموز مهم‌ترین بیماری پسته در ایران است که یکی از عوامل اصلی آن شبهِ‌قارچ اُاُمیستِ Phytophthora pistaciaeمی‌باشد. به منظور بررسی واکنش ارقام مختلف پسته ایرانی در برابر P. pistaciae،جدایه‏هایی از این بیمارگر از درختان پسته‌ آلوده به انگومک از مناطق پسته‏کاری استان‏های یزد و کرمان در سال‏های 1388 و 1389 جداسازی شدند. این جدایه‌ها با استفاده از خصوصیات ریخت‏شناختی و ژنوم ریبوزومی شناسایی و بیماری‌زایی آنها تأیید گردید. گیاهچه‏های پنج ماهه ارقام پسته سرخس، بادامی ریز زرند، قزوینی، کله‏قوچی، احمدآقایی، اوحدی، خنجری دامغان و فندقی با جدایه‌های مختلف بیمارگر مایه‏زنی شدند. ارقام آلوده به منظور مشاهده علائم بیماری به مدت شش ماه مورد بررسی قرار گرفته، درصد نهال‏های مرده، وزن تر و خشک ریشه و شاخساره، ارتفاع گیاه و درصد کلنیزه شدن ریشه تعیین شد. نتایج این آزمایش با استفاده از آزمایش فاکتوریل با در نظر گرفتن دو فاکتورِ رقم و جدایه به ترتیب با هشت و سه سطح و سه تکرار برای هر ترکیب، در قالب یک طرح کاملاً تصادفی مورد واکاوی آماری قرار گرفت. هیچ تفاوت معنی‌داری در بین خصوصیات بیماری‌زایی جدایه‌های مطالعه شده بیمارگر مشاهده نگردید. مقایسه درصد مرگ ‏و میر نشان داد که بیشترین درصد مرگ‏ و میر مربوط به رقم سرخس (80%) و کمترین آن مربوط به رقم بادامیریز زرند (15%) بود؛ در حالی که در رقم قزوینی هیچ مرگ ‏و میری دیده نشد. مشاهدات نشان داد که ارقام مختلف از لحاظ حساسیت ریشه‏هایشان نسبت به کلنیزه شدن توسط بیمارگر متفاوت هستند و بیشترین و کمترین میزان آن به ترتیب مربوط به رقم سرخس و قزوینی است. رقم سرخس بیشترین (45%) و رقم بادامی (12%) و قزوینی کمترین (8%) کاهش ارتفاع را نسبت به گیاهان شاهد داشتند. بررسی وزن تر و خشک شاخساره و ریشه گیاهان نیز نشان داد که بیمارگر توانایی کاهش وزن بافت گیاهی را داشته و این کاهش در مقایسه با شاهد در رقم سرخس نسبت به سایر ارقام بیشتر بود. در کل، بر اساس شاخص‌های مورد بررسی، ارقام پسته قزوینی و بادامیریز زرند نسبت به سایر ارقام مقاومت بالاتری داشته، در مقابل، رقم سرخس بیشترین حساسیت را نشان داد. طبق نتایج به دست آمده گرچه دمای بهینه‏ بیماری‌زایی در رقم حساس سرخس 30 درجه سانتی‏گراد محاسبه شد، به نظر می‌رسد که دامنه‏ دمایی 25 تا 30 درجه سانتی‏گراد به خوبی در پیشرفت بیماری مؤثر است.