وانمایی: تاریخچه و مفهوم - نگاهی به الزامات وانمایی برای جامعه و هنر معاصر از منظر ژان بودریار

در نوشتار پیش رو، مفهوم «وانمایی» و همچنین تطور و شکل گیری و نگاه تاریخی آن مورد بررسی قرار گرفته است؛ مفهومی متعلق به اندیشمندی جامعه شناس و اهل فلسفه که در شروع فضای پسامدرن، از دهه 60، اندیشه های خود را در قالب سخن رانی و نوشته، با سبک خاص خود، ارائه می دهد. وی، در بیان این اندیشه ها از واژگانی چون وانموده و وانمایی و حاد ـ واقعیت و فروپاشی استفاده می کند. ژان بودریار، فیلسوف فرانسوی، از دیدگاهی چپ گرایانه آغاز می کند و به نقد سیستم مارکسی می پردازد؛ مقابله ای که نتیجه آن را در این ایده خلاصه می کند: همه عملکردهای موجود، در جهت افزایشِ مصرف و انفعالِ سوژه است. مفهومی که جایگزین کلید واژه تولید مارکسی شده و رهبری همه حوزه های موجود در فضای پسامدرن را به دست می گیرد. این مفهوم، نشان می دهد که چطور همه حوزه های موجود اعم از سیاست، هنر و دین، از ورای مفهوم وانمایی و با کدهایی بی ارجاع درهم تابیده شده و کارکرد خود را وقف خواستن یک ایدئولوژی شاید سیاسی و اقتصادی می کنند؛ کدهایی زنجیروار، تکرارشده، عامدانه و تهی از معنا. بودریار مدعی می شود که بهترین نقشه برای رسیدن به یک هدف سیاسی ـ اقتصادی، «بی نقشه بودن» و شاید استراتژی «بی معنایی» است. آگاهی تهی شده، هدف نهایی شرایط است و تحیّر ناشی از آن و همچنین سکوت پیش آمده از جانب سوژه ناخودآگاه و غیرانقلابی، بهترین نتیجه و پاسخ این هدف گذاری در وضعیت پسامدرن است. در این شرایط است که سوژه انتخاب عمل را از دست می دهد و هرگونه صورت تعالی خواهانه از این وضعیت، برای گونه ای دیگر از زندگی نفی می گردد؛ و این گونه است که حقیقت هنر معاصر یا پسامدرن، در برابر این موقعیت اطمینان می یابد که رسالت خود را انجام داده است.