نگرشی تحلیلی و انتقادی به اسناد بین‌المللی نظام مسئولیت و جبران خسارت در آلودگی‌های نفتی ناشی از حمل‌ونقل دریایی

نفت، یکی از مهم‌ترین آلاینده‌های محیط‌زیست است که حمل‌ونقل آن، بیشتر از طریق دریا صورت می‌گیرد؛ لذا محیط‌زیست دریایی همیشه در معرض آلودگی است. با توجه به حوادث سال­های اخیر، جامعه جهانی به­تدریج اسناد بین­المللی را تهیه و تصویب کرده تا موضوع «مسئولیت ناشی از آلودگی‌ نفتی» در دریا و نحوه جبران خسارت‌های واردشده معین شود. درعین‌حال، اسنادی هم تصویب ‌شده که با «پیش‌بینی» و «الزام به رعایت استانداردهایی»، چه در حمل‌ونقل، چه در کشتی‌ها و عوامل آن‌ها، سعی در «پیشگیری» از وقوع حادثه یا همکاری در جهت «کاهش آثار زیان‌بار» آن دارد. این مقاله، ضمن طبقه‌بندی و معرفی اسناد بین‌المللی در این حوزه، با مرور اجمالی آن‌ها، به تحلیل نقاط قوّت و ضعف و مقایسه این اسناد می­پردازد و مقررات مربوط به ‌نظام مسئولیت و پاسخ‌گویی را بررسی می­کند. مهم‌ترین پرسش این است که در این ارتباط، چه اسناد و مقرراتی وجود دارد و کارکرد، ویژگی و کاستی هریک از آن‌ها چیست؟ محور بحث، «کنوانسیون مسئولیت مدنی» ۱۹۶۹ است که از اهمیت ویژه­ای برخوردار است، چرا که بسیاری دیگر از اسنادی که بعد از این تاریخ تصویب ‌شده‌اند، ضمن حفظ اصول آن، بیشتر در جهت تکمیل نواقص کنوانسیون مذکور بوده‌اند.