نقوش سنگاب امام‏زاده شاه سیدعلی اصفهان با تأکید بر مفاهیم و ساختار در هنری ایرانی

سنگاب ظرفی بزرگ و سنگی است که در حیاط و ورودی اماکن مقدس و عمومی قرار می‏گرفت و جهت رفع تشنگی از آن استفاده می‏شد. سنگاب‏سازی در دورۀ صفویه به اوج رسید و ارتباط نزدیکی به تفکر شیعه و قداست آب نزد ایرانیان دارد. ظهور دولت صفوی باعث تحول در ساختار اجتماعی و فرهنگی ایران شد. در این دوره جهان‏بینی سیاسی و مذهبی ایران تغییر اساسی پیدا کرد و دولت ملی بر پایۀ اندیشه‏های شیعی ایجاد شد که در پی آن هنر ملی-مذهبی شکل گرفت. بسیاری از نماد‏های کهن ایرانی بر پایۀ اندیشۀ جدید مجدداً مورد استفاده قرار گرفت. نقوش و تزیینات آثار عصر صفوی تحت تأثیر چنین تفکری ایجاد شدند. تحقیق پیش‌رو با استفاده از داده‏های گردآوری‏شده به‏صورت میدانی و کتابخانه‏ای و بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی است که ضمن بیان جایگاه آب در فرهنگ ایرانی به معرفی سنگاب امام‏زاده شاه سیدعلی اصفهان می‏پردازد. در این مقاله سعی در بررسی نقوش آن و ریشه‏یابی این نقوش از نظر مفهوم و ساختار در هنر ایران است. این سنگاب در بحث نمادشناسی دارای عالی‏ترین پیام‏های ملی و مذهبی است. استفادۀ نمادین از مفهوم آب، نقش شیر و خورشید و درخت مقدس (در بین دو حیوان روبه‏روی هم) و همچنین حالت چهرۀ تداوم سنت نقش‌پردازی ایرانی قبل از صفوی به‌خصوص هنر ایران پیش از اسلام را نشان می‏دهد، که با مفاهیم جدید تحت تأثیر مذهب شیعه به بهترین نحو بیان می‌شود که در هیچ سنگاب یا اثر دیگری با این زیبایی تکرار نشده است.این تحقیق از نظر هدف، بنیادی و توسعه‎‌ای است. از نظر روش تحلیلی–توصیفی است. ضمن بررسی میدانی سنگاب، به‏صورت کتابخانه‌ای و مطالعۀ مقالات و اسناد، به بررسی و چگونگی تداوم نقوش و ریشۀ نمادین آنها پرداخته شده است.