نقش رس به عنوان یک مانع طبیعی زمین‌شناسی در کنترل آلودگی نفتی در پالایشگاه آبادان

پالایشگاه آبادان بین دو رودخانه اروندرود و بهمنشیر واقع شده است. این رودخانه‌ها آب شهری، صنعتی و کشاورزی شهر آبادان را تأمین می‌کنند.  نشت مواد نفتی و فرآورده‌های آن از لوله‌ها و مخازن روزمینی در طول جنگ تحمیلی و فرسودگی سامانه‌های ذخیره، انتقال و پالایش نفت به دلیل قدمت این واحد، ضرورت بررسی و انجام مطالعات برای شناسایی گسترش و حدود آلودگی نفتی را صد چندان می‌نماید. کاربرد رس به عنوان یک مانع طبیعی زمین‌شناسی در کاربردهای زیست محیطی از جمله کنترل آلودگی به اثبات رسیده است. منطقه آبادان از رسوبات دلتایی عهد حاضر تشکیل شده است و این آبرفت‌های رودخانه‌ای دارای تنوع در جنس و اندازه ذرات هستند. بنابراین در صورت چیره بودن وجود رس در منطقه مورد مطالعه، فرضیه کنترل آلودگی نفتی را به اثبات می‌رساند. در همین راستا موارد ذیل در این نوشتار بررسی شد: 1) جنس لایه‌های زیرزمینی پالایشگاه آبادان، 2) وجود آلودگی نفتی در این لایه‌های زیرسطحی و تعیین درصد اشباع به مواد نفتی و 3) وجود آلودگی نفتی در آب‌های زیرزمینی از طریق نمونه‌گیری از آب‌های زیرزمینی در طول مدت یک سال. روش مطالعه به این صورت بود که در ابتدا موقعیت‌سنجی حفر 20 حلقه چاه آبی مشاهده‌ای، از نظر نشت مواد نفتی در زمان جنگ و بعد از آن انجام شد. در هنگام عملیات حفاری از لایه‌های زیرسطحی مغزه‌گیری به عمل آمد، درصد اشباع نفت در این مغزه‌ها نیز اندازه‌گیری شد و نیز ژرفای آلودگی به نفت و فرآورده‌های نفتی در لایه‌های زیرسطحی پالایشگاه آبادان مشخص شد. طی دوره یک ساله، گسترش و ستبرای نفت شناور بر روی آب‌های زیرزمینی همراه با تغییرات سطح ایستایی آب با توجه به جزر و مد ارزیابی شد. نتایج نشان می‌دهند که جنس رسوبات زیرسطحی عامل مهمی در نگهداری مواد نفتی پخش شده است، به طوری که مواد نفتی در بیشتر چاه‌های حفاری شده دیده شد. از طرف دیگر مواد نفتی شناور بر روی آب‌های زیرزمینی فقط در دو حلقه چاه دیده شدکه آن هم ناشی از فعالیت‌های اخیر پالایشگاه بوده است. نتایج، نشان دهنده جذب بیشتر مواد نفتی پخش شده در زمان جنگ و پس از آن به رس موجود در لایه‌های زیرسطحی است.