نقد ترجمه‌ها و تفاسیر آیه «مَعاذَ اللَّهِ إِنَّهُ رَبِّی أَحْسَنَ مَثْوای» با تاکید بر نظریه آیت‌الله مشکینی و ابن‌عاشور

سوره یوسف حاوی نکات ارزشمند اعتقادی، اخلاقی و تربیتی است. ازجمله تعابیری که در این سوره به‌کار رفته، تعبیر «مَعاذَ اللَّهِ إِنَّهُ رَبِّی أَحْسَنَ مَثْوای» در آیه بیست‌وسوم این سوره است که در پاسخ به تقاضای شوم زلیخا از زبان حضرت یوسف نقل شده است. حضرت یوسف× با تعبیر «او پروردگار من است و جایگاهم را نیکو ساخته است» به امتناع خود از تقاضای زلیخا تعلیل آورده است. مرجع ضمیر «انه» و مصداق «ربی» محل اختلاف مترجمان و مفسران است؛ آنان غالبا در یکی از سه حالتِ برگشت ضمیر «انه» به: «عزیز مصر»، «خدا» یا «ارائه ترجمه‌ای مبهم و دوپهلو» نظرشان را ابراز نموده‌اند. این مقاله با نگاهی تطبیقی به 40 ترجمه و نزدیک به 80 تفسیر و با دسته‌بندی نو و دقیقی از ترجمه‌ها و تفاسیر، بازگشت ضمیر «انه ربی» به هر دو مرجع «عزیز مصر» و «خدا» را با الهام از ترجمه آیت الله مشکینی و تفسیر ابن عاشور تقویت نموده و مبنای اصولی جواز استعمال لفظ واحد در اکثر از یک معنا را شاهد بر این مدعا قرار داده است.