نقدی بر نظریه‌های LEX MERCATOREA و LEX PETROLEA در حقوق و قراردادهای بین‌المللی نفت

Petrolea Lex را می‌توان با اجمال و تسامح، نوعی «حقوق نفت» ترجمه کرد. بانیان این نظریه بر این باورند که الگوهای رایج قراردادهای نفتی و رویه‌های متداول در معاملات نفتی و همچنین آرای داوری‌های بین‌المللی مربوط به پرونده‌های اختلافاتی که موضوع آن‌ها با قرارداداها و پروژه‌های نفتی پیوند داشته است، مجموعه‌ای از اصول حقوقی و رویه‌های عرفی مشترک به وجود آورده‌اند که به‌طور اختصاصی در صنعت نفت کاربرد دارد. بر اساس این نظریه، می‌توان مجموعه اصول عرفی و قواعد حقوقی تطبیق‌یافته با ماهیت و ویژگی‌های صنعت نفت و گاز را با تکیه بر عرفی‌بودن آن به‌عنوان یک نظام حقوقی مستقل و خودکفا با آثار الزام‌آور در داوری‌ها و قراردادها و معاملات نفتی به کار بست. مقاله حاضر، مبانی و کاربرد این نظریه را به محک نقد و پرسش می‌گذارد. در رابطه با مبانی این نظریه، ضمن تبیین مفهوم نظام حقوقی، استدلال می‌شود که نظریه Lex Petrolea به لحاظ فقدان مؤلفه‌های لازم از جمله منبع حقوقی مستقل و ضمانت اجرایی، از شرایط لازم برای یک نظام حقوقی مستقل و الزام‌آور برخوردار نیست و لاجرم باید در چارچوب نظام‌های حقوقی ملی یا بین‌المللی تعریف شود. همچنین با عنایت به اینکه خاستگاه نظریه مزبور، نظریه دیگری به نام Lex Mercatorea یا حقوق عرفی بازرگانی است، به ابهامات مفهومی و کاستی‌های کاربردی این نظریه به‌ویژه خودمختاری و استقلال حقوقی مورد ادعای آن نیز اشاره و اثبات خواهد شد که چنین مجموعه حقوقی‌ای تاکنون در نظام‌های حقوقی ملی و بین‌المللی به‌رسمیت شناخته نشده است.