نامه به سردبیر: نگاهی بر آشفتگی موجود در ترجمه و کاربرد سه واژه مهم مورد استفاده در علوم پزشکی: "effectiveness"، "efficiency" و "efficacy"

  همواره در طول تاریخ، نبود یک زبان مشترک و برداشت‌های مختلف از یک موضوع باعث ایجاد مشکلات و سوءتفاهمات زیادی گشته است. زمینه‌های مختلف علم نیز از این امر مستثنی نبوده و همیشه در بین دانشمندان و محققان علوم مختلف، اختلاف نظرهای زیادی بر روی واژگان بوده و مشکلات زیادی از نبود یک زبان مشترک به وجود آمده است. یکی از این علوم که در سال‌های اخیر گسترش زیادی داشته است و شاخه‌های زیادی به آن اضافه شده است، علوم پزشکی است که به دلیل گستردگی و انشعاب رشته‌های مختلف در این علوم، محققان و افرادی که در این زمینه مشغول هستند با مشکل تفاهم و ایجاد یک زبان مشترک مواجه هستند. یکی از عوامل اصلی نبود یک زبان مشترک در علوم پزشکی و سایر علوم "واژگان" و " اصطلاحات" هر رشته می‌باشد که باعث کج‌فهمی‌ها و سوءتفاهمات از سوی دیگر افراد می‌گردد. متأسفانه در طی سال‌های گذشته در رشته‌های مختلف علوم پزشکی در کشورمان، واژگان و اصطلاحاتی که باعث سردرگمی و عدم تفاهم متخصصان و محققان و سایر گروه‌های درگیر در این علوم گشته، رواج زیادی داشته است. این موضوع اختلاف نظراتی را به وجود آورده و سبب شده که محققان و متخصصان این علوم به بازی با کلمات بپردازند و از توجه به اصل مطلب و هدف کاربردی آن غفلت به عمل آورند. از واژه‌ها و اصطلاحاتی که در سال‌های گذشته در بین رشته‌های مختلف علوم پزشکی کاربرد زیادی داشته و متأسفانه ترجمه‌ها و تعابیر متناقص و متفاوتی از آن‌ها شده است، اصطلاحات "effectiveness" ، "efficiency" و "efficacy" بوده است. با مروری بر فرهنگ لغات، کتب و مقالات مختلف در این رشته‌ها که در جداول شماره‌های 1 تا 3 آورده شده است، متوجه دامنه این اختلافات و تفاوت‌ها خواهیم شد. با توجه به دامنه وسیع اختلافات موجود بر سر این اصطلاحات و سایر اصطلاحات مشابه و همچنین توجه به حساسیت و اهمیت بالای علوم پزشکی به دلیل در ارتباط مستقیم بودن با جان انسان‌ها و توجه به اهمیت زیاد همکاری بین رشته‌های مختلف این علوم در ارایه خدمات سلامت و نقش وجود یک زبان علمی مشترک بین محققان و کارشناسان مختلف، باید تلاش‌های جدی جهت ایجاد یک زبان علمی مشترک در بین افراد این رشته در زمینه های مختلف به وجود آید. یکی از عناصر بسیار مهم در یکسان‌سازی و ایجاد زبان مشترک، مجلات علمی و پژوهشی علوم پزشکی می‌باشند. زیرا در سال‌های اخیر تعداد این مجلات و مقالاتی که در آن‌ها به چاپ می‌رسند افزایش بسیار زیادی داشته است و مسلماً تعداد افرادی که از این مقالات نیز استفاده می‌کنند متعاقب آن افزایش یافته است. از این رو مسؤولیت سنگینی بر عهده سردبیران محترم این مجلات می‌باشد که در چاپ مقالاتی که معانی و تفاسیر متناقضی از این اصطلاحات ارایه می‌دهند دقت بیشتری داشته و جهت ایجاد یک زبان مشترک و یکسان‌سازی معانی این اصطلاحات بیش از پیش توجه فرمایند. بدیهی است هدف از نگارش مطلب حاضر نه این بوده است که سلیقه و ترجمه مد نظر نویسندگان معرفی گردد، بلکه بر آن شدیم تا بدین وسیله توجه محققان و صاحب‌نظران و نیز افراد مسؤول در این زمینه را به ضرورت انجام اقدامی جهت همسوسازی محققان، مترجمان و نویسندگان علوم پزشکی در استفاده از معادل مناسب سه واژه "effectiveness" ، "efficiency" و "efficacy" که بی‌شک جزو مهم‌ترین واژه‌های کاربردی در علوم مختلف پزشکی می‌باشند جلب نماییم. مجله علمی- پژوهشی حکیم یکی از مجلات معتبر و پیشرو در زمینه‌های مختلف علوم پزشکی می باشد و به گمان نویسندگان، تأثیر زیادی در تبیین منش علمی نویسندگی در مجلات علوم پزشکی فارسی زبان کشور دارد. از این رو انتظار می‌رود با چاپ این مطلب در این مجله سردبیران، محققان، و ارایه‌دهندگان خدمات سلامت به این موضوع بیش از پیش توجه کنند و جهت رسیدن به یک زبان مشترک در ترجمه و تفسیر این لغات تلاش نمایند.