موزه‌ها و هویت‌ها، تحلیلی مردم‌شناختی از بازدید موزه

موزه‌ها عامل قدرتمندی برای ایجاد و انقال معانی، و تغییر باورهای پیشینی است، که دارای منشاء و خاستگاه‌های متفاوتی مانند: تجربیات رودرو، رسانه، نوشته و روایات در مورد دیگران هستند و مبنایی برای پیش‌داوری‌های قومی هستند. این فرآیند تحت تأثیر اهداف و نیات طراحان، ویژگی‌های فیزیکی موزه، و زمینه اجتماعی و فرهنگی بازدیدکنندگان می‌توانند منجر به تولید معانی متنوعی شوند. موزه فلک‌الافلاک اطلاعاتی را درباره‌ی تاریخ و فرهنگ اقوام لک و لر به نمایش می‌گذارد. این که بازدیدکنندگان چه تصویر و معانی را در رابطه با مردم لرستان از این موزه اخذ کرده و این تصویر چه تأثیری بر درک آنها از هویت قومی و ملی دارد، حوزه تمرکز این مطالعه است. این مطالعه کیفی با رویکردی مردم‌نگارانه انجام شده و برای تحلیل پیام‌های ثبت شده از تکنیک‌های تحلیل داده‌های کیفی بهره گرفته شده است. تحلیل قلمرو، طبقه‌بندی تحلیلی و تحلیل مولفه‌ای از جمله تکنیک‌های به کار رفته در تحلیل پیام‌ها است. به علاوه برای رسیدن به اعتبار بیشتر نتایج تحلیل پیام‌ها، برای گردآوری داده‌ها از مشاهده مشارکتی و مصاحبه، و برای روشنی‌بخشی به سئوالات مطرح شده از تحلیل پیام‌ها و تطبیق یافته‌ها نیز بهره گرفته شده ‌است. برآیند این تحلیل‌ها، برداشت‌های بازدیدکنندگان را از هویت در دو سطح قومی و ملی، منعکس می‌کند. یافته‌ها حاکی از این است که مردم محلی با دیدن دانش و فرهنگ اجدادشان به فرهنگ و هویت بومی خود می‌بالند و بازدیدکنندگان غیربومی که دیدگاه تازه‌ای را نسبت به اقوام لک و لر کسب کرده‌اند، به هویت و تاریخ لرستان به عنوان بخشی از هویت ملی خود افتخار می‌کنند. تجربه دیدار از موزه، تلقی بازدیدکنندگان را از هویت خود در سطوح مختلف ملی و قومی تغییر و استحکام می‌بخشد. مخاطبان بومی در نتیجه بازدید تعلق خاطر و رضایت بیشتری از هویت قومی خود احساس می‌کنند و بازدیدکنندگان غیر محلی ضمن بیان تغییر ایجاد شده در دیدگاه خود نسبت به مردم لرستان، آن را مایه مباهات خود و بخشی از هویت ملی خود تفسیر می‌کنند. همچنین تمایز جنسیتی بازدیدکنندگان بر تفسیرهای متفاوت از صحنه‌های موزه تاثیرگذار بوده و موجب درک متفاوتی از جایگاه زن و مرد برای بازدیدکننده‌ها است.