منشأ نقش مار در مواد فرهنگی هزارۀ سوم پیش از میلاد جنوب شرق ایران؛ نشانه‌ای از ارتباط با عیلام و میان‌رودان

مقولۀ ارتباطات حوزۀ جنوب شرق ایران با دشت شوش و میان­رودان در هزارۀ سوم پیش از میلاد که دورۀ شکوفایی محوطه­های جنوب شرق ایران است، یکی از بحث­برانگیز­ترین جنبه­های باستان­شناسی این منطقه به­شمار می­آید. به نظر می‌رسد با تغییراتی که در ساختار محوطه­های میان­رودان، دشت شوش و جنوب شرق ایران از نیمۀ دوم هزارۀ چهارم به این سو رخ داد و در هزارۀ سوم موجب شد بازرگانی در مناطق دوردستِ سراسر آسیای غربی شکل گیرد، این محوطه­ها بیش­از­پیش به یکدیگر مرتبط شدند. نوشتار پیش­رو می­کوشد تا با مطالعۀ نقش مار بر روی مواد باستان­شناختی، به عنوان یکی از نقوش رایج در سراسر فلات ایران، به­ویژه با تمرکز بر حوزۀ جنوب شرق ایران، به یکی از وجوه این ارتباط گسترده بپردازد. در واقع، تلاش نوشتار حاضر این است که انتقال باورها و مضامین، افزون بر انتقال مواد فرهنگی، در این زنجیرۀ گستردۀ تبادل کالا مطالعه شود. آنچه مشخص است این است که در طی هزارۀ سوم پیش از میلاد به همراه کالاهای مبادلاتی، باورها و مضامین اساطیری، همانند نقش­مایۀ مار نیز جابه­جا می­شده است.