مقایسه عناصر غذایی و ترکیبات شیمیایی گیاه دارویی- خوراکی بن‌سرخ در رویشگاه و مزرعه ‏

بن‌سرخ (Allium jesdianum) از گیاهان دارویی-خوراکی مهم و در معرض خطر است که در ارتفاعات رشته کوه­های زاگرس، ایران می‌روید. در این مطالعه پیازهای سه اکوتیپ از گیاه دارویی بن‌سرخ؛ شامل اکوتیپ‌های کاکارضا در شهرستان خرم‌آباد، ذلقی در شهرستان الیگودرز و مله در شهرستان پلدختر، که در شرایط جغرافیایی و اقلیمی­ متفاوت در استان لرستان رویش می یابند، جمع‌آوری شدند. پیازهای جمع­آوری شده در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه کشت شدند. در بهار سال بعد از نمونه­های گیاهی کشت شده در مزرعه و نیز رویشگاه‌های طبیعی نمونه‌گیری شد. برای تعیین خصوصیات خاک، نمونۀ خاک از عمق 30-0 سانتی­متری در هر یک از رویشگاه­ها و مزرعه، با سه تکرار برداشت شد. صفات مورد مطالعه عبارت بودند از خصوصیات کمی و کیفی اسانس، فعالیت آنتی‌اکسیدانی،  پروتئین کل، ویتامین C، قندهای غیرساختمانی و عناصر غذایی شامل نیتروژن، ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ، فسفر، آهن، منگنز، مس و روی. نتایج نشان داد که ترکیبات Dimethyl Trisulfide، Dipropyl trisulfide، Di-2-propenyl tetrasulfide، Hexadecanoic acid و Pentacosane عمده مواد تشکیل‌دهنده اسانس هستند که درصد این ترکیبات بین اکوتیپ‌های کشت‌شده و خودرو، تفاوت معنی‌داری (01/0p<) داشت. بیشترین عملکرد اسانس (22/0 درصد) در نمونه‌های خودرو برداشت‌شده از رویشگاه مله واقع در شهرستان پلدختر مشاهده شد  و کمترین عملکرد اسانس (12/0 درصد) در نمونه‌های برداشت‌شده از رویشگاه ذلقی در شهرستان الیگودرز ثبت شد. اگرچه عملکرد اسانس بین اکوتیپ‌ها در رویشگاه‌، تفاوت معنی‌داری داشت، اما عملکرد اسانس در اکوتیپ‌های کشت‌شده تفاوت معنی‌داری نشان ندادند. بیشترین میزان فسفر (mg/gDW50/4)، روی (μg/g DW30/2)، منگنز (μg/g DW 46/2)، قند محلول ( mg/g DW66/45) و پروتئین کل (mg/g DW 83/8) در گیاهان کشت شده اکوتیپ مله مشاهده شد. گیاهان برداشت شده از رویشگاه کاکارضا دارای بیشترین میزان ویتامین C (mg/100 g FW 66/80) و فعالیت آنتی‌اکسیدانی (μg/mL 42IC50=) بودند.