مقایسه انگیزههای فردی/اجتماعی و سرمایه اجتماعی معتادان درگروههای درمانی شهر اصفهان

هدف مقاله حاضر، مقایسه انگیزه های درمانی اعتیاد و سرمایه اجتماعی بین معتادان در حال بهبود شهر اصفهان بود. در این پیمایش،  جامعه آماری شامل کلیه معتادان شهر اصفهان است که اقدام به درمان به صورت عضویت در انجمن معتادان گمنام[1](NA)، درمان اجتماع مدار[2](TC)، درمان نگهدارنده با متادون [3](MMT) و کمپ کرده بودند. نمونه پژوهش شامل300 نفر از معتادین در حال بهبودی بود که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای بر اساس نوع درمان در مکان ها و مراکز ترک اعتیاد اصفهان در سال 1388، انتخاب شده بودند. از پرسشنامه محقق ساخته در سه قسمت سرمایه اجتماعی درون گروهی و بین گروهی، انگیزه های فردی/اجتماعی استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل مانکوا با SPSS16 نشان داد که بین نمونه های درمانی در شاخص های اعتماد رسمی، اعتماد غیر رسمی( 05/0≥P)، اعتماد تعمیم یافته، احساس تصصعلق و سرمایه اجتماعی بین گروهی (01/0≥P) تفاوت معناداری وجود دارد، لیکن در اعتماد کلی،  مشارکت، سرمایه اجتماعی درون گروهی تفاوت معناداری بین نمونه های درمانی وجود ندارد. یافته ها نشان داد که در انگیزه های اجتماعی ترک بین نمونه های درمانی تفاوت معناداری وجود ندارد،  لیکن در انگیزه های فردی ترک و انگیزه های فردی و اجتماعی عدم عود تفاوت معناداری بین گروه های درمانی وجود دارد( 01/0≥P). در شاخص های اعتماد رسمی،  اعتماد غیر رسمی،  سرمایه اجتماعی بین گروهی، انگیزه فردی ترک و عدم عود،MM ،  در شاخص‌های اعتماد تعمیم یافته و اعتماد کلی و انگیزه اجتماعی ترک، کمپ،  در شاخص های مشارکت، احساس تعلق و انگیزه اجتماعی عدم عود، NA و در سرمایه اجتماعی درون گروهی، TC دارای بیشترین میانگین بود. در این پژوهش، سوابق ترک اعتیاد و نوع درمان های احتمالی گذشته معتادان بررسی نشده است، اما به نظر می‌رسد،  به طور کلی سیستم درمانی کشور بیشتر فردی است. بر این پایه، روحیه فردگرایی در جامعه رواج یافته است، و از میزان مشارکت افراد در عرصه‌های اجتماعی کاسته شده و سرمایه اجتماعی در درمان اعتیاد به گونه کاربردی استفاده نشده است. از این رو، به برنامه‌ریزی‌ها و همکاری‌های اصولی سازمان‌های و ارگان های مختلف جامعه و توجه بیشتر به ابعاد اجتماعی سلامتی و درمان نیاز است. این مقاله بر نقش  سازمان‌های مردم نهاد در گسترش سرمایه اجتماعی و تاثیر بر کاهش عود و راهکارهای پیشگیرانه با رویکردهای اجتماعی تاکید می‌کند.  * نویسندة مسئول [1]- Narcotics Anonymous [2]- Therapeutic Community [3]- Methadone Maintenance Therapy