مفهوم‌شناسی در مفاهیم دینی با رویکرد روان‌شناختی: مراحل و شیوۀ اجرا

مفهوم‌شناسی از حیطه‌های مهم و بنیادین برای علوم مختلف از جمله روان‌شناسی محسوب می‌شود. بازشناسی مفاهیم روان‌شناختی در متون دینی اسلام نیز یکی از این عرصه‌ها است که سنگ‌ بنای پژوهش‌های روان‌شناسی اسلامی را تشکیل می‌دهد. هدف اصلی این مقاله ترسیم مراحل و شیوۀ اجرای پژوهش‌هایی است که به منظور استنباط، طبقه‌بندی و تحلیل مؤلفه‌های مفاهیم روان‌شناختیِ به‌کاررفته در منابع دینی فراهم می‌شوند. برای این هدف، مفاهیم کلیدی در فرآیند مفهوم‌شناسی توصیف و تبیین شدند. فرآیند مفهوم‌شناسی در سه مرحله جمع‌آوری مؤلفه‌های مفهومی، تجزیه و تحلیل مؤلفه‌های مفهومی و طبقه‌بندی تحلیل مؤلفه‌ها در ابعاد روان‌شناختی توصیف و تبیین شد. استنباط و جمع‌آوری مؤلفه‌های مفهومی بر اساس دو گونه از عناصر معنایی و عناصر تحقق مفهوم در ادبیات دینی بررسی شد. به عنوان شیوة تجزیه و تحلیل داده‌ها در فرآیند مفهوم‌شناسی، سه اقدام مرکزی‌سازی، نمایش و بررسی روایی محتوایی مؤلفه‌ها انجام شد. در نهایت، طبقه‌بندی مؤلفه‌ها در ابعاد جهت‌گیری‌ها، ویژگی‌های رفتاری، تجربه‌های درونی و کارکردهای روان‌شناختی به عنوان تجزیه و تحلیل دوم داده‌های مفهوم‌پژوهی تشریح شد.