معنای مادرشدن در دارالخلافه ‏ی ناصری، عصر قاجار از منظر جامعه ‏شناسی با رویکرد تفسیری

خوانشِ ضعیفه‌ی منفعل از زنِ عهد ناصری که در سیستم اجتماعی پدرسالارانه به دام افتاده است در تناقض با کنشگری‌های زنان این دوره در عرصه‌ی سیاست، فرهنگ و تجارت است. در این مطالعه کوشش می‌شود بدون هیچ‌گونه پیش‌داوری، جایگاهِ اجتماعی زنان در دارالخلافه ناصری بازسازی شود و از این طریق به فهمِ معنای مادر شدن دست یافت. به همین منظور زمینه‌های قانونی و مشاغل اجتماعی از اسناد و متون تاریخی گردآوری می‌شوند تا چگونگی و حدودِ کنشگری یا انفعالِ زنان به واسطه‌ی محدودیت‌های قانونی و فرهنگی از درون متون بازخوانی شود. آثار منظوم، منثور، نامه‌های خصوصی، سفرنامه‌های زنان عهد ناصری زندگی روزمره آنان را بازسازی می‌کند. نتیجه اینکه در دوران قاجار، تحرک عمودی مردان و زنان در یک شبکه‌ی بزرگ نَسَبی امکان پذیر است و بازشناسی افراد، کسب منزلت، هویت اجتماعی و اقتصادی در گروِ عضویت در شبکه‌ نَسَبی است. یعنی زنان و مردان کنشگران و اعضای شبکه‌ا‌ی‌ هستند که در یک تبادل چند سویه با کمکِ فرزندآوری انتظام درونی را سامان‌دهی می‌کنند. پس، برای کسبِ هویت اجتماعی، تحرک عمودی در این چرخه فعالانه مشارکت می‌کنند. یعنی، تفسیر کردن معنی مادر شدن در «تن سپردن به سرنوشتِ فطری» برای امرار معاش، فروکاستن تبیین جامعه شناختی به فهمی عوام‌گرایانه است.