معرفی دو گیاه دارویی Rosa canina و Rosa elymatica به‌عنوان میزبانهای جدیدی برای قارچ Podosphaera pannosa از ایران

جنس Rosa از تیره Rosaceae حدود 18 گونه در ایران دارد (صرف‌نظر از اسامی مترادف) که 12 گونه از آنها  درختچه‌ای خودرو هستند. از این گونه‌های خودرو، گونه‌های Rosa persica، R. orientalis، R. pulverulenta، R. iberica، R. hemisphaeria، R. boissieri وR. elymatica علاوه بر ایران در مناطق ترکمنستان، افغانستان، آسیای مرکزی، آناتولی، ارمنستان، آذربایجان روسیه، فققاز، سوریه، لبنان و تالش نیز می‌رویند. فرم‌ها و ارقام بسیار زیادی از این جنس امروزه در مناطق مختلف معتدله و سرد ایران بصورت رایج کاشته می‌شود. بمنظور بررسی مهمترین بیماری خسارت‌زا در استان لرستان، ضمن بازدید مناطق مختلفی از عرصه‌های منابع طبیعی مشخص شد که مهمترین بیماری قارچی این گیاهان سفیدک پودری می‌باشد. این بیماری روی دو گونه از این جنس به نامهای Rosa canina L.با نام فارسی نسترن وحشی و اسامی مترادف R. corymbifera Borkhb، R. dumetorum Thuill و R.tomentella Lehm. (زیستگاه: شمال‌شرقی کشور، جنگلهای گلستان، مناطقی از استان خراسان رضوی، رشته‌کوه البرز، ارتفاعات الموت، مناطقی از استانهای آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، کرمان و اطراف تهران) (قهرمان، 1385؛ مظفریان، 1375) و گونه Rosa elymatica Boiss & Hausken با نام فارسی رز ایلامی و نسترن کوهی و اسامی مترادف R. albicans Godet. (زیستگاه: استانهای کردستان، همدان، قزوین، کرمانشاه، مرکزی، لرستان، فارس، چهارمحال و بختیاری و ارتفاعات توچال تهران) (قهرمان، 1385؛ مظفریان، 1375) مشاهده شد. به منظور شناسایی عامل بیماری سفیدکهای پودری روی این گیاهان، پس از نمونه‌برداری از گیاهان آلوده، از اندامهای قارچ روی هر گیاه، درون محلول لاکتوفنل یا محلول لاکتوفنل آنیلین بلو نمونه‌های میکروسکپی تهیه شد و اندامهای قارچی شامل کلیستوتسیوم، آسک، آسکوسپور و کنیدی با میکروسکپ المپوس BH2 کالیبره شده، میکرومتری گردید. مشخصات مرفولوژیکی میکروسکپی مشاهده شده اندامها یادداشت و شکل اندامهای قارچی با دستگاه دراوینگ تیوب رسم شد. در موارد ضروری از هر کدام از اندامهای قارچ با استفاده از دوربین عکسبرداری نصب شده روی میکروسکوپ، عکسبرداری صورت گرفت و در نهایت، نمونه قارچ با استفاده از کلیدهای شناسایی معتبر (Braun, 1987; Braun and Takamatsu, 2000) مورد شناسایی قرار گرفت. نتایج بدست آمده به شرح زیر می‌باشد: نشانه‌های این بیماری به صورت پوشش سفیدرنگی روی برگ، کاسبرگ، میوه‌ها و ساقه‌ها تشکیل می‌شود. میسلیومهای قارچ عامل بیماری سفید‌رنگ و کلیستوتسیومها درون میسلیوم فرورفته هستند، کلیستوتسیوم زوائدی در سطح زیرین دارد که معمولاً چندان زیاد نیستند (شکلهای 1 و 2). قطر کلیستوتسیومها 157-100 میکرومتر، آسکها بیضوی شکل و به ابعاد 195-90 × 105-71 میکرومتر، آسکوسپورها بیضوی تا تخم‌مرغی شکل و به ابعاد 39-22 × 21-20 میکرومتر، کنیدی‌های بیضوی تخم‌مرغی تا بشکه‌ای، زنجیری و به ابعاد 30-19 × 14-9 میکرومتر می‌باشد. پس از مقایسه مشخصات قارچ با کلید شناسایی سفیدکهای پودری (Braun, 1987; Braun & Takamatsu, 2000) به‌عنوان گونه Podosphaera pannosa (Lev.) Braun & Takamatsu var rosaeبا مترادفSphaerotheca pannosa (Wallr:fr.) Lev. var. rosae Woron.تشخیص داده شد. این گونه قارچ تاکنون از ایران از روی میزبانهای Hultemia persica (Michx. ex Juss.) Stapf، Rosa persica Michx. ex Juss. و R. multiflora Dum. گزارش شده، ولی گزارش آن روی این دو میزبان جدید است. لازم به تذکر است که بر اساس مطالعات Braun و Takamatsu (2000) روی خصوصیات فیلوژنیک و توالی‌یابی DNA این قارچها، جنس Sphaerotheca به جنس Podosphaera تغییر نام داده شده است (Braun and Takamatsu, 2000).