مطالعه تطبیقی دیوار‌نگار‌ی‌ در تالارهای شاه‌نشینِ خانه‌ی حریری تبریز و خانه‌ی قوام الدوله‌ی تهران

       هنر دیوار­­نگاری قاجار در خانه­ های تاریخی برخلاف دوره­ های قبل علی­رغم کم‌رنگ شدن وجوه رسمی و درباری­اش، نقش مهمی در تزئین ابنیه تاریخی این عصر داشته است. خانه­ های حریری تبریز و قوام الدوله تهران، ازجمله بناهای تاریخی متعلق به اواسط دوره قاجاری­ اند که در تالار شاه­نشین آن‌ها دیوارنگاره­ های شاخص و متنوعی وجود دارد. با توجه به قدمت و هم‌زمانی این خانه ­های تاریخی، بررسی و تطبیق نقوش آن‌ها به درک بهتری از رویکرد­های تصویری و موضوعی هنر دیوارنگاری در این دو شهر مهم دوره قاجاریه خواهد انجامید. با توجه به فقدان اطلاعات تطبیقی در این زمینه هدف از پژوهش حاضر، شناخت، مطالعه و ارزیابی تطبیقی نقوش دیوار­نگاری­ های خانه ­های حریری و قوام الدوله است. در همین راستا، دیوار­­نگاری­ های بناهای مذکور، برای پاسخ به سؤالات ذیل مورد بررسی قرارگرفته است. خانه­ های حریری تبریز و قوام الدوله تهران چه وجوهِ تمایز و تفاوتی از منظر ویژگی­ های مضامین تصویری در نقاشی­ های دیواری با هم دارند؟ کدام شاخصه ­های سبکی در دیوار­­نگاری­ های این دو بنا باعث تفاوت و تشابه آن‌ها می­گردند؟ تحقیق حاضر؛ به روش تطبیقی- تاریخی در قالب مطالعات میدانی با حضور در محل و ثبت تصویری نگاره­ ها و همچنین توصیف و تشریح آن‌ها در کنار مطالعات کتابخانه­ ای به انجام رسیده است. نتیجه­ی بررسی­ ها نشان داد: در زمینهء ترکیب‌بندی نقاشی­ های دیواری؛ فن اجرا و پیاده ­سازی نقوش در قاب­ بندی­های مشخص و موضوعات متداولِ نقاشی هم‌عصر تفاوت­ های اندکی در خانه­ های فوق وجود دارد. به‌نحوی‌که در اکثر موضوعات مشترک تأثیر نقاشی و سبک­ های متأثر از هنر غرب قابل‌مشاهده است. علی‌رغم وجوه اشتراک فوق، تفاوت­ های محسوسی در مضامین تصویری همانند: نگاره­ های مذهبی، مناظر گرفت و گیر، طبیعت بیجان و همچنین درجه و مقام اجتماعی صاحبان بنا وجود دارد که به نظر می­رسد گزینه آخر مهم‌ترین دلیل در بروز تمایز دیوار­نگاری­ های دو بناست.