مطالعة چالشهای فرزندآوری در شهر تهران با تأکید بر روش ترکیبی

موضوع پژوهش حاضر، مطالعة جامعه‌شناختی فرزندآوری است. پرسش اصلی این است که تعیین‌کننده‌های اجتماعی باروری کدام است؟ هدف، شناسایی عواملی است که به کم‌فرزندآوری در جامعة ایرانی می‌انجامد؟ برای تبیین موضوع پژوهش، از نظریه‌های جامعه‌شناختی (گیدنز، بوردیو) همچنین تئوری‌های جمعیتی باروری (کالدول، رویکرد اشاعه، گذار جمعیتی دوم (لستهاق، وندکا)، مک نیکل، نظریة برابری جنسیتی) و نظریه‌های استقلال زنان (میسون، رُی و نیرنجان، کیشور و ...) استفاده شد. روش تحقیق، روش ترکیبی است که دربردارندة روش‌های کیفی ـ کمی است. جمعیت آماری این پژوهش، همة زنان متأهل در شهر تهران است. در بخش کیفی با بیست تن از زنان به صورت هدفمند مصاحبة نیمه‌عمیق انجام شد. در این بخش، به این پرسش‌ها پاسخ داده شد که دیدگاه زنان دربارة کنش باروری چگونه است و چه درک و تفسیری از باروری دارند. مصاحبه‌های کیفی بر اساس معانی مشترک ظاهری در قالب نظریه‌ها و طبقه‌ها کدبندی شده و به درون‌مایة اصلی «فرزندآوری ‌به مثابة ‌کنش بازاندیشانه» رسیده است. نتایج کیفی نشان داد که تصمیم افراد برای داشتن فرزند، راهکار خاصی برای ایجاد تعادل میان تمایلات فردی و ساختاری است. در بخش پیمایش، پرسش اصلی این بود که چه عوامل گوناگونی موجب تصمیم افراد به داشتن فرزند می‌شود؟ داده‌های مورد نیاز از چهارصد زن همسردار گردآوری شد. تحلیل چندمتغیره نشان داد که متغیرهای «تعداد خواهر و برادر پاسخگو، سن ازدواج، محل تولد، اختلاف سنی همسران، درآمد خانواده، تحصیلات زن، مشارکت زنان در تصمیم‌گیری در امور خانواده، استقلال روانی (رضایت از زندگی)، نگرش مثبت و منفی به فرزند، ترجیح جنسی، نگرش به سقط جنین، مدیریت بدن، دینداری و تقدیرگرایی» از عوامل مهم تأثیرگذار بر باروری (رفتار، ایدئال و تمایلات فرزندآوری) زنان قلمداد می‌شود. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از روش کیفی و کمی می‌توان گفت باروری، یک واقعیت اجتماعی است و در بطن فرهنگ، اجتماع، سیاست و اقتصاد صورت می‌گیرد و یک امر صرفاً زیستی یا اقتصادی نیست.