مروری بر اثرات بیولوژیک جنس علف مار (Cleome L.) و شناسایی ترکیبات اسانس گیاه Cleome coluteoides Bioss.

جنس علف مار (Cleome L.) از تیره Capparidaceae گیاهان علفی یک‌ساله یا پایا و یا به صورت درختچه و غالباً با پوشش غده‌ای هستند. در تحقیقات انجام شده در سایر نقاط جهان مشخص شده است که برخی از گونه‌های این گیاه نظیر C. drosiflolia، C. hirta، C. gynandropsis، C. chrysantha، C. gunandra و چندین گونه دیگر اثرات ضدباکتری دارند و بومیان از برخی گونه‌ها به عنوان داروی سنتی استفاده می‌نمایند. با توجه به اینکه گونه‌های مختلف علف مار در مناطق ایران به صورت وحشی پراکنش دارد و کارهای تحقیقاتی زیادی روی آنها انجام نشده است لذا اندام هوایی گیاه Cleome coluteoides در خردادماه 1381 از پارک ملی فجیر در شمال شرقی تهران جمع‌آوری گردید و توسط دکتر مظفریان مورد شناسایی قرار گرفت. گیاه جمع‌آوری شده به مدت 48 ساعت در سایه خشک گردید. سپس آسیاب شده و با دستگاه کلونجر به مدت 2 ساعت به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری گردید. اسانس حاصل پس از جمع‌آوری روی سولفات سدیم انیدر آبگیری شد. راندمان اسانس 6/0 درصد وزنی بود. مقدار 100 گرم دیگر از گیاه C. coluteoides را پس از آسیاب کردن به مدت 12 ساعت تحت استخراج با حلال نرمال هگزان قرار دادیم. جهت جداسازی و شناسایی اسانس‌های حاصل از دستگاه GC/MS استفاده شد. بیشترین ترکیبات تشکیل‌دهنده در روش تقطیر با آب راHeneicosane (382/5 %)، Phethalic acid (682/10 %)، Carvacrol (124/46 %) و در روش نرمال هگزان Dodecane (435/14%) و Xylene (923/29%) تشکیل می‌دادند. اسانس حاصل از استخراج با آب اثرات باز دارندگی به میزان 46 میلی‌متر روی باکتری باسیلوس سریئوس و 18 میلی‌متر اثر روی باکتری استافیلوکوکوس اورئوس نشان داد.