مراکز ایران‌شناسی و آموزش زبان و ادبیات فارسی در آسیای مرکزی و قفقاز؛ ضرورت عبور از رویکردهای سنتی و ورود به فرایند تجاری‌سازی

چکیده ایران­شناسی یکی از مهم­ترین ظرفیت­های فرهنگی و دیپلماسی عمومی ایران در سطح مناطق آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی به شمار می­رود. متاسفانه با وجود ظرفیت بسیار ارزشمند ایران‌شناسی در آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی و حمایت­های مادی و معنوی که نهادهای مختلفی مانند وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اطلاعات (معاونت زبان فارسی و ایران شناسی در معاونت گسترش زبان فارسی و ایران شناسی در خارج از کشور)، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی رایزنی‌های فرهنگی ایران در منطقه)، بنیاد سعدی و بنیاد  ایران­شناسی از کرسی­ها و مراکز ایران شناسی در سطح کشورهای مختلف این مناطق در ٢٥ سال گذشته داشته­اند، اما واقعیت آن است که به دلیل عدم ورود به فرایند تجاری­سازی زبان و ادبیات فارسی و ایجاد فرصت­های شغلی برای فارغ­التحصیلان کرسی­های ایران­شناسی، وضعیت کرسی­های رقیب (روسی، چینی، انگلیسی، ترکی استانبولی، عربی و کردی و سایر زبان­ها) در موقعیت و شرایط به مراتب بهتری قرار گرفته است و در بسیاری از نقاط شاهد تضعیف و کوچک شدن کرسی­ها و مراکز ایران شناسی هستیم. از آنجا که لازمه هرگونه سیاستگذاری منسجم، یکپارچه و هدفمند، آگاهی از وضعیت ایران­شناسی در هر یک از کشورهای منطقه آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی است، لذا ضرورت دارد در یک مطالعه جامع و واقع­بینانه، شرایط، مشکلات و چالش­های این مراکز آسیب­شناسی شود و راهکارهای عملی برون رفت از وضعیت کنونی به ویژه عبور از رویکردهای سنتی و ورود به فرایند تجاری­سازی زبان و ادبیات فارسی و ایجاد فرصت­های شغلی برای فارغ­التحصیلان کرسی­های ایران­شناسی مورد مطالعه و تبیین قرار گیرد.