مدیریت دالان‌های دید در تهران

تهران در دامنه جنوبی البرز شکل گرفت و باگذشت قرن‌ها به کلان‌شهری در پای کوه تبدیل شد. امروز درک تهران به ‌عنوان یک کل واحد، با هویت و ساختار مشخص برای شهروندان و مسافرانش ناممکن به نظر می‌رسد. به همین دلیل توجه و برنامه‌ریزی برای حفظ مؤلفه‌ها و مناظر هویت‌بخش و استراتژیک در مدیریت شهر تهران که درک و شناخت شهر را ممکن می‌سازند، اهمیت ویژه پیدا می‌کند. مدیریت ادراک شهروندان و مسافران از تهران درگرو مدیریت مناظر و نقاط عطفی است که بیان‌کننده هویت شهر و خاطرات مشترک تصویری شهروندان و مسافران از شهر تهران است. مدیریت دالان‌های دید1 به سمت مناظر و نقاط عطف استراتژیک شهر نقشی مهمی در تأمین این ادراک مشترک بازی می‌کند. احیاء و ایجاد نقاط عطف هویت‌بخش یک عمل مجرد نیست، بلکه هم‌راستا با این اقدام امکان دیده‌شدن مؤلفه‌های استراتژیک از مناطق و محدوده‌های مشخص نیز به تعریف، برنامه‌ریزی و مدیریت ویژه دالان‌های دید به سمت این نقاط عطف نیاز دارد. ساخت‌وسازهای قارچ‌گونه اخیر تهران این نیاز به مدیریت دالان‌های دید به سمت مناظر استراتژیک شهر را بیش‌ازپیش نمایان می‌کند. اقدامی که سال‌هاست به صورت منظم در بسیاری از شهرها و کلان‌شهرهای جهان با تدوین برنامه‌های راهبردی صورت می‌گیرد و متأسفانه در هیچ‌یک از اسناد توسعة شهر تهران مورد توجه نبوده است. این نوشتار با طرح سؤال در مورد مناظر و نقاط عطف استراتژیک شهر تهران، گونه‌های مختلف دالان‌های دید در تهران را شناسایی و در ادامه با رجوع به تجربیات جهانی در تدوین برنامه‌های مدیریتی دید و منظر و توجه به ظرفیت‌های طبیعی و تاریخی شهر تهران در شکل‌دادن دالان‌های دید، نحوة شناخت و مدیریت محورها و دالان‌های دید استراتژیک شهر تهران را بررسی می‌کند. در این میان قلة دماوند به عنوان مولفه طبیعی هویت‌بخش شهر تهران که امکان تعریف دالان‌های دید مصنوعی به سمت آن وجود دارد مورد توجه ویژه قرار می‌گیرد. قرارگیری و توسعه تهران در دامنه کوه و ظرفیت‌های ویژه تاریخی، طبیعی و توپوگرافیک حاصل از این استقرار موجب می‌شود برنامه‌ریزی برای مدیریت دالان‌های دید در این شهر با بسیاری از شهرهای مسطح جهان که مدیریت دید و منظر آنها به صورت سیستماتیک انجام گرفته متفاوت باشد. امروز بخش عمده‌ای از دالان‌های دید تهران به صورت تصادفی به سمت البرز، دماوند و قلة توچال شکل گرفته است، اما برنامه‌ریزی برای حفظ، تقویت و شناسایی این دالان‌های دید نیاز به مدیریتی پویا در سطح شهر تهران دارد. در کنار این، طراحی و مدیریت دالان‌های دید مصنوعی از نقاط و مکان‌های شاخص شهر به سمت نقاط عطف استراتژیک مقیاس کلان به ‌ویژه قلة دماوند و برج میلاد نیاز به مدیریتی قوی و دقیق دارد.