مدیریت تقسیم آب در ایران قدیم با تکیه بر ابزار پنگان

شواهد تاریخی موجود نشان می‌دهند که مدیریت تقسیم آب از دیرباز در ایران مورد توجه بوده است. نظام‌های تقسیم آب در ایران در سه گروه واحدهای زمینی، حجمی و زمانی طبقه‌بندی می‌شوند که تقسیم زمانی آب خود براساس معیارهای شبانه‌روز، به استفاده از ساعت خورشیدی و ساعت آبی (پنگان/فنجان) قابل تقسیم است. پنگان یا فنجان، کاسه‌ای عمدتاً مسی، مدرّج و نشانه‌گذاری شده است که در وسط آن یک روزنه تعبیه شده است و بر روی یک دیگ پر آب قرار می‌گیرد. استفاده از این روش برای مدیریت زمان تا کمتر از صد سال پیش در ایران رایج بوده است و شواهد تاریخی نشان می‌دهند که در زمان‌های دور نیز استفاده می‌شده است. در این مقاله سعی برآن است تا با بازخوانی تدابیر ایرانیان در مدیریت تقسیم آب، بخشی از فناوری‌های آنها با تکیه بر ابزار پنگان معرفی شود.