مدلی برای اندازه‌گیری تمکین مالیاتی در سطح هر مؤدی (در باب اشخاص حقوقی)

نظام­های مالیاتی برای برخورد با رفتار عدم­ تمکین، متناسب با انگیزه­های مؤدی، از استراتژی­های گوناگونی استفاده می­کنند. انگیزه مؤدیان از این نظر مورد توجه قرار می­گیرد که مؤدیان یک گروه­ همگن نبوده و سطح تمکین هر مؤدی می­تواند متفاوت از مؤدیان دیگر باشد. همچنین شرایط آن­ها از یک دوره زمانی به دوره­ای دیگر تغییر می­کند. از سوی دیگر، در رعایت اصل عدالت مالیاتی و نیز در راستای جلب اعتماد مؤدیان در اتخاذ استراتژی­های مناسب برخورد با مؤدیان مختلف از سوی سازمان مالیاتی متناسب با سطح تمکین آنها، لازم است تمکین مالیاتی در سطح هر مؤدی مورد اندازه­گیری قرار گیرد. نظر به اینکه تاکنون چنین مدلی ارائه نشده است لذا هدف تحقیق حاضر، ارائه مدلی برای اندازه­گیری تمکین مالیاتی در سطح هر مؤدی است. بدین منظور، پرسشنامه مبتنی بر روش­های فرایند تحلیل شبکه­ای (ANP) و دیمتل (DEMATEL) طراحی و به 30 نفر از خبرگان مالیاتی ارسال گردید. در نهایت ضمن شناسایی مؤلفه­ ها و شاخص­های تمکین مالیاتی با استفاده از روش مطالعات اکتشافی در باب اشخاص حقوقی (که مرتبط با تکالیف مؤدیان در رعایت الزامات قانونی طبق مالیات عملکرد و مالیات بر ارزش افزوده می­باشد)، با بکارگیری روش ترکیبی ANP و DEMATEL فازی از طریق نرم­افزار Superdecision مقدار عددی استاندارد شاخص­های تمکین برآورد و بدین ترتیب، مدل اندازه­گیری تمکین مالیاتی در سطح هر مؤدی ارائه گردید. نتایج تحقیق حاکی از آن است در صورتی که مدل موردنظر این پژوهش در کنار مدل­های برآورد ریسک مالیاتی مؤدی به کار گرفته شوند، سازمان امور مالیاتی می­تواند در بهبود تمکین مالیاتی نقش موثرتری ایفاء نماید.