مدل‌سازی تغییرات کاربری زمین‌: دسته‌بندی مفاهیم و مدل‌ها و بیان زمینه‌های تحقیق

مدل‌های شبیه‌سازی و بهینه‌سازی تغییرات کاربری زمین‌، ابزاری برای درک عوامل پیشران و پیامدهای ناشی از تغییر کاربری‌های زمین است و شیوۀ این تغییرات را در طی مکان و زمان پیش‌بینی و تشریح می‌کند. این مدل‌ها در کنار ابزارهای تحلیل سناریو کمک شایانی به سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان آمایش سرزمین می‌کند. انواع بسیاری از مدل‌های کاربری زمین‌ و کاربردهای آن در حال حاضر وجود دارند که هر کدام از دیدگاه متفاوتی به مسأله نگاه کرده‌اند. مرور مفاهیم موجود در مبحث کاربری زمین‌ و دسته‌بندی مدل‌های مربوط به لحاظ مفهومی و روش‌شناسی، قدم ابتدایی و اساسی در درک بهتر این مفاهیم و به‌کارگیری صحیح این مدل‌ها در کاربردهای دنیای واقعی است. همچنین داشتن نگاهی جامع به این روش‌ها و مدل‌ها و نیز نقاط قوت و ضعف هر کدام، می‌تواند به محققان در ارائۀ نسل جدیدی از مدل‌ها که جامعیت و یکپارچگی بیشتری داشته باشند، کمک زیادی کند. بنابراین در این مقاله در سه قسمت، تحقیقات انجام‌شده در حوزۀ تغییرات کاربری زمین‌ بررسی می‌شود: مفاهیم محوری، اصول محوری و روش‌های مدل‌سازی. ابتدا محورهای مفهومی که متمایزکنندۀ تحقیقات انجام‌شده در بحث تغییرات کاربری زمین‌ هستند، تشریح و سپس اصول محوری معرفی شده است که این تغییرات بر اساس آن‌ها رخ می‌دهند. در ادامۀ مقاله، شیوۀ جاری‌شدن مفاهیم و اصول اشاره‌شده در قالب مدل‌های عملیاتی مختلف، تشریح و دسته‌بندی جامعی از مدل‌های موجود به لحاظ روش‌شناسی به‌کاررفته در آنها ارائه شده است. بر اساس دسته‌بندی و مرور صورت‌گرفته، برخی از مسایل مهم قابل تحقیق در مدل‌سازی کاربری زمین و پیشنهاداتی برای توسعه‌های آیندۀ این مدل‌ها بیان شده است. لزوم توجه بیشتر به جامعیت و یکپارچگی مدل‌ها و توسعۀ مدل‌هایی با درنظرگرفتن اهداف جامع‌تر و نیز ارائۀ روش‌های حل جدید و کارا از مهم‌ترین زمینه‌های تحقیقات آینده در این حوزه است.