محمدلقا، سرایندۀ بزرگی انسان و عشق پاک و اخلاق حمیده

محمدلقا از شاعران تاجیک است که بیشتر حیات او در دوران پرنشیب‌وفراز، ناآرام و پر از حادثه‌های سیاسی و اجتماعی آسیای میانه در نیمۀ دوم عصر نوزدهم و نیمۀ اول عصر بیستم سپری شده است. این مقاله شرح مختصری از زندگانی و شخصیت این شاعر و نیز اشعار ارزندۀ اوست. وی در سال ۱۲۹۴ق در روستای یاکید کوهستان بدخشان به‌‌دنیا آمد. بعد از فراگیری خواندن و نوشتن به علوم شرعی و معارف الهی و جریان‌های تصوف توجه نشان داد که این مفاهیم به‌وفور در اشعارش انعکاس یافته است. طبق تأکید شاعر در «ساقی‌نامه»اش به‌نظر می‌رسد هنگام ترتیب دادن دیوان اشعار ۳۵ سال داشته است. در اوایل سال‌های سی عصر بیستم که در شوروی معرکۀ انقلاب مدنی به جوش و خروش می‌گذشت، محمدلقا با تهمت بدخواهان مورد تعقیب قرار گرفت و ناچار شد با خانواده‌اش به‌ آن سوی دریای پنج بگریزد. این تعقیب و گریز به اینجا ختم نشد و بعدها نیز زندگی شاعر و خانواده‌اش را با دشواری‌های زیادی مواجه کرد. بازتاب این ناآرامی‌ها و یأس و ناامیدی را در اشعار شاعر می‌توان مشاهده نمود. از اشعار محمدلقا دو دیوان و همچنین قطعه‌های زیاد مشق خط در دست است که تا سن شصت‌سالگی او تألیف شده است. آنچه مسلم است محمدلقا شاعری پرکمال و پرمحصول بوده و در انواع قالب‌های شعری مثل غزل، رباعی، قطعه، مثنوی و... سه دیوان نوشته که بیشتر آن‌ها غزلیاتی با موضوع عشق الهی است. در آثار شاعر به بیان مسائل اخلاقی نیز دقت فراوان شده است و تقریباً هیچ شعری یافت نمی‌شود که در ارتباط با مسائل اخلاقی نباشد.