قلمروگستری جنوب خاوری ایران در مناسبات پساتحریم با تأکید بر بندر چابهار

چکیده قلمرو، بنیادی‌ترین دانش­واژه جغرافیای سیاسی یا ژئوپلیتیک است که شناسه و کارکرد آن، تابع بایسته‌های زمانی و مکانی در قالب متغیرهای اقتصادی، نظامی، سیاسی، فرهنگی و فناوری برشماری می‌شود. از زمان فروپاشی شوروی مناسبات ژئوپلیتیک در مقیاس جهانی، سرشتی ژئواکونومیک­محور یافته است؛ بدین معنا که کارکرد اقتصادی مکان‌هاست که به آنها وزن ژئوپلیتیک بخشیده است. از این رو، پرسش متن پیش­رو بر این اساس مطرح می‌شود که قلمروگستری جنوب شرق ایران در مناسبات جهانی؛ به‌ویژه در دوران پساتحریم چگونه است؟ پژوهش حاضر بر این فرضیه استوار است که جنوب خاوری ایران؛ به­ویژه بندر چابهار توانش‌هایی در حوزه ترابری و بندرگاهی دارد که در صورت سرمایه‌گذاری و تقویت زیرساخت‌ها، به کارکرد آن مقیاسی جهانی خواهد بخشید؛ به­گونه‌ای که حتی امروزه به­رغم برجا بودن برخی از تحریم‌ها، در کانون توجه قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه­ای قرار دارد. داده‌های مورد نیاز پژوهش به روش کتابخانه‌ای گردآوری شده است و روش­شناسی حاکم بر آن، سرشتی توصیفی- تحلیلی دارد. نتیجه پژوهش نشان داد که نیاز فزاینده دو کشور هند و چین، با اقتصادی پویا به انرژی و بازار فروش کالا، توجه آنها را به حضور در مکان‌های راهبردی جهان برانگیخته است. در این میان، جنوب شرق ایران؛ به­ویژه بندر چابهار در این مناسبات ژئواکونومیک، وزن ژئوپلیتیک ویژه‌ای یافته است؛ به­گونه‌ای که این بندر در کانون توجه کشورهای هند، چین و افغانستان قرار گرفته و انتقال انرژی کشورمان به چین و پاکستان از جنوب شرق کشور، رقابت این دو کشور را در قالب سرمایه‌گذاری و سفر متعدد هیأت‌های دیپلماتیک هندی، افغانی و چینی به ایران در پی داشته است که در آینده نزدیک نیز افزایش خواهد یافت.