قلب و خصوصیات آن از دیدگاه ابن‌عربی

ابن‌عربی حقیقت آدمی را «قلب» می‌داند؛ قلبی که تمامی قوای ظاهری و باطنی انسان رعیّت او هستند. قلب تجلی حق‌تعالی با همۀ صفات خود، از جمله اول و آخر و ظاهر و باطن است. همچنان‌که خداوند حدی ندارد، قلب نیز حدّ و تعریف حقیقی ندارد. قلب، حقیقتی جامع است که روح آن، کمال قابلیت؛ سرّ آن، حق‌تعالی؛ صورت جسمانی آن، مضغۀ صنوبری؛ و صورت حقیقی آن، شخص انسان کامل است. قلب انسان کامل، عرش مطلق برای قرآن مطلق است. ابن‌عربی در تأویلی بر آیۀ اول سوره قدر، قلب پیامبر (ص) را شب قدر و مبارک‌شبی می‌داند که قرآن بر آن نازل شد. مقصود از اینکه شب قدر بهتر از هزار ماه است (قدر: 3)، این است که پیامبر (ص) بهتر از همه است؛ زیرا انسان کامل، جامع تمام حقایق است. در این مقاله، دیدگاه ابن‌عربی درباره قلب و ویژگی‌های آن بررسی و تحلیل شده است. این دیدگاه در تصوف پیش از ابن‌عربی سابقه نداشته است، اما پس از وی، صوفیان بسیاری از آن متأثر شده‌اند.