قرآن منسوب به خط امام رضا (ع) در آستان قدس رضوی و تکمله‌های آن: مقایسه‌ای میان نسخۀ 1586 و نسخۀ 4354الف و چند برگۀ قرآنی در حراج‌های لندن

قرآن‌های منسوب به دستخط امامان شیعه (ع) مجموعه‌ای از قدیم‌ترین مصاحف قرآنی در جهان اسلام و به‌ویژه ایران را تشکیل می‌دهند. بیشتر این مصاحف اکنون در کتابخانه‌ها و موزه‌های ایران، و پس از آن در عراق، ترکیه، مصر، یمن، هند، و برخی کشورهای اروپایی چون انگلستان و آلمان نگهداری می‌شوند. مقالۀ حاضر به بررسی کلی ویژگی‌های یکی از نسخه‌های قرآن منسوب به امام علی بن موسی الرضا (ع) به شمارۀ 1586 می‌پردازد و نشان می‌دهد که پاره‌های دیگر این اثر که سال‌ها پیش از عراق به ایران منتقل، و وقف حرم رضوی شده، در نسخه‌ای دیگر در همان کتابخانه (به شمارۀ 4354) و نیز در چند مجموعۀ شخصی در خارج از ایران (ارائه شده در حراج‌های لندن) وجود داشته است، و این آثار، در واقع، مکمّل یکدیگرند. همچنین شباهت‌هایی آشکار میان امضای الحاقی موجود در این قرآن و ترقیم 9 نسخۀ قرآنی دیگر در ایران و سایر کشورها وجود دارد. بررسی متن هر دو نسخه نشان می‌دهد که کاتب نسخه، متن قرآن را ـ احتمالاً در نیمۀ دوم قرن دوم یا نیمۀ نخست قرن سوم ـ مطابق مکتب بصری کتابت کرده است؛ چه، بررسی مواضع خاص مربوط به جدول اختلاف قرائات و نیز نظام عَدُّ الآی (شمارش آیات قرآن) در این نسخه بیشترین شباهت را به کتابت بصری نشان می‌دهد. این متن که در اصل بدون نقطه بوده، بعدها به دست افرادی دیگر نقطه‌گذاری و اعراب‌گذاری شده است، و همین نقطه‌گذاری منجر به راه یافتن برخی اشتباهات قرائتی و نیز شماری اختلاف قرائات در آن شده است.