فرمالیسم و شعر اندیشه محور از منظر آثار و دیدگاه‌های طاهره صفارزاده

  این پژوهش بر نقد جنبش ‌ادبی فرمالیسم در تحلیل متون ادبی با تکیه بر آثار و دیدگاه‌های طاهره صفارزاده استوار است. این جنبش که در سال 1914م. با انتشار مقال ۀ ‌«رستاخیز واژه‌ها » نوشتۀ‌‌ ویکتور شکلوفسکی آغاز شد، در ابتدای فعّالیّت خود، از طریق بازنمایی‌‌‌‌ ‌معایب نقد‌های سنّتی و سمبولیستی در بررسی آثار ادبی، بر لزوم تحلیل علمی ‌متون ادبی تأکید کرد. فرمالیست‌ها با استفاده از یافته‌‌های دانش «زبانشناسی» که از نظر بهره‌گیری از «زبان»، مهم‌ترین فصل مشترک را با ادبیّات داشت، بسیاری از رموز «ادبیّت» را کشف و ابزار‌های علمی‌و عینی مختلفی را برای تحلیل متون ادبی ارائه کردند که استقبال بسیاری از مؤلّفان و منتقدان آثار ادبی را در پی‌ داشت. با ‌‌‌این حال، به نظر می‌رسد که ابزار‌های تحلیل فرمالیستی در ادبیّات، عمدتاً آثار ادبی «زبان ‌ محور» را در بر می‌گیرند و در تحلیل آثار «معنامحور»، با نارسایی‌‌هایی مواجه هستند. در این نوشتار به بررسی برخی از این نارسایی‌ها، از طریق نگاه تحلیلی به آثار و دیدگاه‌های طاهره صفّارزاده- از شاخص‌ترین شاعران «مفهوم‌گرا» و از چهره‌‌های اندیشمند و صاحب‌نظر در شعر معاصر- می‌پردازیم. همچنین می‌کوشیم که از این طریق، جایگاه شعر «مفهوم‌گرا» را از چشم‌انداز اندیشه‌ها و ابزار‌های فرمالیستی نمایان کنیم، و در پایان الگویی مناسب برای تحلیل این آثار پیشنهاد ‌نماییم که حتی‌الامکان، کاستی‌های شیوه‌های موجود را نداشته باشد .