ظاهر متهم در مراحل رسیدگی کیفری؛ تقابل رویه با اصول

در الگوی دادرسیِ کرامت‌مدار، شخص مظنون یا متّهم، از حق‌ّهای بنیادینی بهره‌مند است که به صِرف دستگیری، اتّهام و بازداشت از آن‌ها محروم نمی‌شود. یکی از این حقّ‌ها، «حقِّ بهره‌مندی از لباسِ شخصی، متعارف و انتخابی» است، به‌گونه‌ای که هیچ مقام یا مرجعی نمی‌تواند این حقّ را سلب و یا او را ملزم به پوشیدن «لباسِ مجرمانه» نماید. زیرا، متّهم در پناهِ فرضِ ‌بی‌گناهی است و لباس او نیز باید «لباس بی‌گناهی» باشد؛ آیین رفتار با متّهم، باید «برائت‌محور» باشد نه «مجرمیّت-محور». وانگهی، لباس متّهم، تأثیر مهمّی در کیفیّت دفاع، تصمیم مرجع قضایی و داوری عموم دارد. این در حالی است که در رویّة کنونیِ نظام عدالت کیفری ایران، متّهمینِ بازداشت‌شده، مجبور به پوشیدن لباس مجرمانه می‌شوند؛ اقدامی که آنان و بستگان‌شان را آماج برچسب‌های منفی می‌سازد. در پاسخ به این‌که مستند حقوقی رویّة کنونی چیست، پژوهش حاضر به این نتیجه رسیده است که این رویّه، نه تنها با قوانین داخلی و استانداردهای جهانیِ دادرسی کیفری هم‌خوانی ندارد، بلکه با اصول راهبردیِ دادرسی کیفری، به‌ویژه کرامت انسانی، فرض بی‌گناهی، قانون‌مندیِ آیینی، برابری سلاح‌ها، بی‌طرفی و پاسداری از حقّ‌های شهروندی نیز در تعارض است. از این رو، ضروری است که رویّة کنونی با استانداردهای جهانی و اصول ِ راهبردی هماهنگ گردد.