طراحی و اجرای مطالعه تعیین شیوع و علل نابینایی و کم‌بینایی در استان تهران در سال 84-1383

چکیده هدف: معرفی طراحی و روند اجرایی مطالعه پیمایشی (survey) تعیین شیوع و علل نابینایی و کم‌بینایی در استان تهران که در سال 84-1383 انجام شده است. روش پژوهش: این مطالعه مقطعی مبتنی بر جمعیت، با نمونه‌گیری به روش طبقه‌بندی‌شده تصادفی خوشه‌ای انجام شد. براساس مناطق تحت پوشش سه دانشگاه علوم پزشکی در استان و با توجه به نسبت جمعیت و تعداد مراکز بهداشتی، به طور تصادفی، تعدادی مرکز بهداشتی شهری و روستایی برای انتخاب خوشه‌ها برگزیده شدند. سپس خانوارهای هر خوشه انتخاب‌شده، شناسایی و دعوت شدند. در مرحله اول، کارشناس بینایی‌سنجی، بهترین دید فعلی با صفحه سوراخ‌دار (pinhole) یا BPCVA را تعیین و افراد دارای BPCVA برابر یا کم‌تر از 60/20 را به چشم‌پزشک ارجاع نمود. در مرحله دوم، چشم‌پزشک، بهترین دید اصلاح‌شده با عینک (BSCVA) را در افراد تعیین نمود و در موارد کم‌بینایی (دید کم‌تر از 60/20 تا 400/20) و نابینایی (دید کم‌تر از 400/20) در هر چشم براساس  BPCVAو BSCVA، علت اصلی آن را مشخص ساخت. اطلاعات اپیدمیولوژی و میزان مشارکت افراد در دو مرحله مطالعه ارایه شده است. یافته‌ها: از 13248 فرد دعوت‌شده در مرحله اول، 11975 نفر در مطالعه شرکت کردند (مشارکت مرحله اول: 4/90 درصد) و 760 فرد (3/6 درصد) دارای 60/20BPCVA £  به چشم‌پزشک ارجاع شدند که 557 نفر آن‌ها مراجعه نمودند (مشارکت مرحله دوم: 3/73 درصد). شرکت‌کنندگان در مرحله اول، در 85 درصد موارد ساکن مناطق شهری (نزدیک به جمعیت اصلی) و در 4/61 درصد موارد مونث (بالاتر از جمعیت اصلی؛ 001/0P<) بودند. سن شرکت‌کنندگان در مرحله اول به طور متوسط 9/18±8/27 سال (از زیر یک سال تا 106 سال) بود. فراوانی نسبی افراد بالای 20 ساله، به ویژه 29-20 ساله (5/22 درصد) نسبت به جمعیت متناظر استان (9/17 درصد) بالاتر بود (001/0P<). درصد ارجاع به چشم‌پزشک در افراد شهری (3/8 درصد) بیش‌تر از روستاییان (0/6 درصد) بود (001/0P<) و با افزایش سن افزایش می‌یافت (001/0P<)؛ به طوری که در افراد زیر 20 ساله، 20 تا 49 ساله و 50 ساله یا بالاتر، به ترتیب 1/2 درصد، 1/4 درصد و 7/24 درصد بود. هیچ کودک زیر 4 ساله‌ای برای معاینه چشم‌پزشکی ارجاع نشد. درصد ارجاع در افراد مذکر (8/6 درصد) و مونث (0/6 درصد) تفاوت معنی‌داری نداشت. میزان مشارکت ارجاع‌شدگان در افراد مذکر (8/85 درصد) بیش‌تر از افراد مونث (4/84 درصد) بود (001/0P<) ولی در ساکنان شهر و روستا و گروه‌های سنی مختلف، تفاوت معنی‌داری نداشت. نتیجه‌گیری: با این که میزان مشارکت در مرحله اول مناسب بود ولی توزیع سنی و جنسی جمعیت مطالعه‌شده با جمعیت اصلی متفاوت بود که باید درصدهای به دست آمده را براساس سن و جنس نسبت به جمعیت اصلی استاندارد نمود. هم‌چنین باید تمهیدی برای مشارکت متناسب گروه‌های سنی و جنسی اندیشیده شود. · مجله چشم‌پزشکی بینا 1384؛ دوره 11، شماره 1: 22-3.