شناسایی لگوم‌های علوفه‌ای مناسب برای کشت در سال‌ آیش در مناطق دیم

چکیده      به منظور شناسایی لگوم علوفه‌ای مناسب برای کشت در سال‌های آیش مناطق دیم، آزمایشی به صورت طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تیمار و سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی تیکمه‌داش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان‌شرقی در سال‌های 1390 و 1391 اجرا شد. چهار نوع لگوم علوفه‌ای شامل ماشک گل‌خوشه‌ای (Vicia villosa L.)، نخود علوفه‌ای (Pisum arvense L.)، ماشک پانونیکا (Vicia pannonica L.) و خلّر (Lathyrus sativus L.) از نظر صفات کمّی و همچنین کیفیت علوفه مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد ماشک گل‌خوشه‌ای بیشترین مقدار علوفه تر و خشک (4686 و 1589 کیلوگرم در هکتار) را تولید کرد و کمترین میزان تولید علوفه تر و خشک (2319 و 862 کیلوگرم در هکتار) متعلق به نخود علوفه‌ای بود. در واکنش به افزایش میزان بارندگی در سال دوم، عملکرد علوفه تر و خشک ماشک گل‌خوشه‌ای نسبت به سایر لگوم‌ها بیشتر (به ترتیب 65 و 46 درصد) افزایش داشت. همچنین بررسی شاخص‌های کیفی علوفه نشان داد که خلّر (34/19 درصد) و ماشک گل‌خوشه‌ای (20/16درصد) بیشترین درصد پروتئین خام علوفه را دارا هستند. بیشترین درصد قابلیت هضم ماده خشک (99/70 درصد) و خاکستر (57/11 درصد) علوفه متعلق به گونه خلّر بود. بیشترین عملکرد پروتئین به صورت علوفه تر و خشک برای گونه‌های ماشک گل‌خوشه‌ای (9/460 و 9/161 کیلوگرم در هکتار) و خلّر (4/430 و 1/166 کیلوگرم در هکتار) برآورد شد. زیاد بودن درصد پروتئین در خلّر (34/19درصد) موجب شد تا عملکرد پروتئین به صورت علوفه تر و خشک در آن گونه به اندازه ماشک گل‌خوشه‌ای باشد. با در نظر گرفتن کیفیت علوفه علاوه بر میزان تولید کمّی، گونه‌های خلّر و ماشک گل‌خوشه‌ای برای کشت در تناوب غلات و در سال‌های آیش در شرایط دیم منطقه آذربایجان پیشنهاد می‌شوند.