سیستان در دوران اسلامی با اتکاء بر شواهد باستان‌شناسی

به­رغم وسعت چشمگیرسیستان و شرایط تمدن­ساز دلتای هیرمند، اطلاعات اندکی از تمدن‌های کهن این سرزمیندر دست است. اگرچه محوطه­های غنی و کم­نظیر شهر سوخته، دهانه­غلامان و کوه خواجههریک اطلاعات ارزشمندی از پیش­از­تاریخ و دوران تاریخی ایران را در اختیار می‌گذارند،تاکنون محوطه­ای که بتوان از آن در مطالعات باستان‌شناسانه دوران اسلامی سیستانبهره گرفت، شناسایی و معرفی نشده است. به این دلیل، در پژوهش حاضر سعی شده است تا ضمنمطالعة توزیع فضایی و گاه­نگاری محوطه­های اسلامی دشت سیستان، شهرهای شاخص دوراناسلامی این دشت معرفی و اطلاعات ارزشمندی از توزیع مکانی محوطه­های اسلامی این ناحیه حاصل شود ونیز ارتباطات فضایی و کنش و برهمکنش درون و برون­منطقه­ای آنها تحلیل گردد. بدینمنظور، تمامی اطلاعات مربوط به شهرهای دوران اسلامی سیستان از لابه­لای اسناد،منابع و متون تاریخی استخراج و با به‌کارگیری آنها در تفسیر داده­ها و اطلاعاتباستان­شناختی (رهیافت تاریخی)، نسبت به بازشناسی و تعیین محل آنها اقدام گردیدهاست. همچنین با بهره­گیری از تحلیل GIS محوطه­های اسلامی، به بررسی تأثیر منابع زیست ـ محیطی در چیدمان اینمحوطه­ها پرداخته شده است. نتایج مطالعات حاضر روشن ساخت که در دوران اسلامی بهترتیب شهرهای: «­زرنگ­» (زرنج)، «­شهر سیستان­»، «­شهر نو­سیستان­»، «­جلال­آباد­»،«­کندرک­»، «­سه­کوهه­» و «­شهر ناصری­» به مرکزیت سیستان انتخاب شده­اند