سنگ‏‌شناسی و زمین‌شیمی گرانیتویید و اسکارن آهن کوه شاخ‌سفید در شمال راین (جنوب‌خاوری کرمان)

توده گرانیتوییدی کوه شاخ‌سفید و اسکارن وابسته به آن در 70 کیلومتری جنوب‌خاوری کرمان جای دارد و از دیدگاه زمین‏‌شناسی، در پهنه ایران مرکزی و حاشیه جنوبی بلوک لوت است. این توده به سن پالئوژن (ائوسن- الیگوسن) درون سنگ‌‏‌های رسوبی منطقه به سن کرتاسه نفوذ کرده و در آنها اسکارن پدید آورده است. ترکیب سنگ‏‌شناسی توده یکنواخت و بیشتر از گرانیت و گرانودیوریت است. کوارتز، پلاژیوکلاز، اُرتوکلاز از کانی‌‏‌های اصلی، بیوتیت کانی‌ فرعی و کلریت و سریسیت از کانی‌‏‌های ثانویه این سنگ‌ها هستند. شیل، ماسه‌سنگ، سیلتستون و سنگ‌آهک و سنگ‌‏‌های دگرگونه مرمر و اسکارن‌‌‏‌ها سنگ‏‌های رسوبی هستند که میزبان توده آذرین هستند. اسکارن‏‌ها از نوع کلسیک بوده و کانی ‏‌های اصلی آن‏‌ها گارنتِ گروسولار- آندرادیت، ترمولیت، منیتیت، به‌همراه هماتیت، گوتیت و لیمونیت هستند. پیریت، کالکوپیریت و کربنات‌‏‌های مس (مالاکیت، آزوریت) از دیگر کانی‌‏‌های اسکارنی هستند. بررسی‌های زمین‏‌شیمیایی عنصرهای اصلی و فرعی در این توده‏‌ گرانیتوییدی نشان می‌دهد با افزایش مقدار SiO2، تغییرات چندانی در مقدار اُکسید‏‌های دیگر دیده نمی‌شود؛ زیرا ترکیب توده یکنواختی داشته و پراکندگی برخی عنصرها پیامد بافت‌‏‌های ناهمگن و دگرسانی‌‏‌های منطقه است. نمودار‏‌های عنکبوتی، عنصرهای فرعی بهنجارشده به ترکیب کندریت و گوشته اولیه، غنی‌شدگی از بیشتر عنصرها، به‌ویژه عنصرهای Th و Pb و آنومالی منفی Ti، P و Sr در توده گرانیتوییدی را نشان می‌دهند. این ویژگی‌ها شاید پیامد ﺗﺄثیر آلایش پوسته‏ای روی تودة یادشده باشد. غنی‌شدگی از عنصرهای خاکی نادر سبک (LREE) 10 تا 100 برابر و عنصرهای خاکی نادر سنگین (HREE) 1 تا 10 برابر غنی‌شدگی‌تر از ترکیب مرجع (کندریت)، همچنین، الگوی منظم با شیب کمابیش یکسان، روند موازی و همانند‏‌ آنها نشان‌دهندة خاستگاه یکسان سنگ‏‌های سازنده توده هستند. توده گرانیتوییدی کوه شاخ‌سفید از نوع I، متاآلومین تا پرآلومین هستند و از دیدگاه جایگاه زمین‌ساختی به پهنه حاشیه فعال قاره‏‌ای وابستگی نشان می‏‌دهد. کانی و کانه‌زایی اسکارن کوه شاخ‌سفید به کانسار‏‌های اسکارنی نوع آهن شباهت چشمگیری دارد. کانی‌‏‌های بی‌آب مانند گارنت و منیتیت در مرحله‌های پیشرونده و در دما‏‌های کمتر از 470 درجه سانتیگراد، در محدوده گریزندگی اکسیژن 23-10 تا 30-10 و کانی‌‏‌های اپیدوت، ترمولیت، کلریت، کلسیت و کوارتز در مرحله پسرونده و در دمای کمتر از 450 درجه سانتیگراد و گریزندگی اکسیژن سیال نزدیک به 23-10 در این اسکارن پدید آمده‌اند.