سنگ‏‌شناسی، زمین‏‌شیمی و خاستگاه زمین‏‌ساختی سنگ‏‌های آلکالن در منطقه جلال‏‌آباد زرند (استان کرمان): نشانه‌هایی از کافت‏‌زایی پالئوتتیس در ایران مرکزی

منطقه جلال‏‌آباد در شمال‏‌باختری شهر زرند در استان کرمان جای دارد. این منطقه بخشی از جنوب‌خاوری بلوک پشت‏‌بادام است و با دارا‏‌بودن کانسار مهم آهن، از بخش‏‌های مهم در کمربند سنگ ‏‌آهن ایران مرکزی به‌شمار می‏‌رود. در سراسر این منطقه، توده‏‌های آذرین درونی فراوان مافیک، با ترکیب دیوریت-گابرو و هم‌ارز‌های بیرونی آنها، شامل دایک‏‌های بازالتی، درون سنگ‌های آتشفشانی-رسوبیِ سری‏‌های ریزو تزریق شده‌اند و رویداد دگرگونی همبری در این سنگ‌ها را در پی داشته‌اند. برپایه بررسی‌های سنگ‏‌نگاری و زمین‏‌شیمیایی و از دیدگاه ترکیبی، این سنگ‌ها دربردارندة سه دسته سنگیِ گابرو، دیوریت و بازالت هستند. بررسی‏‌های زمین‏‌شیمیایی نشان‏ می‌دهند ماگمای سازنده سنگ‏‌های بررسی‏‌شده آلکالن سدیک بوده است. برپایه ویژگی‏‌های زمین‏‌شیمیایی (مانند: غنی‏‌شدگی از عنصرهای بزرگ‏‌یون و عنصرهای ‏‌خاکی نادر سبک، همراه با تهی‏‌شدگی در عنصرهای خاکی نادر سنگین)، این سنگ‌ها در نمودارهای بهنجارشده در برابر ترکیب گوشته نرمال و بازالت‏‌ جزیره‌های اقیانوسی، همانند مجموعه بازالت‏‌های آلکالن پهنه‌های درون‌صفحه‏‌ای یا OIB‏‌ های امروزی و بازالت‏‌های آلکالن هاوایی هستند. کاربرد نمودارهای گوناگون برای شناسایی خاستگاه زمین‌ساختی نشان‏‌دهندة پیدایش این سنگ‌ها در پی خیزش و ذوب‏‌بخشی پلوم گوشته‏‌ای در محدوده گارنت لرزولیت و در پهنه کافت درون‌صفحه‏‌ای، هنگام بازشدگی پالئوتتیس در اردوویسین تا سیلورین است.