سنت استحکام و بـﻬره‌وری: قاعدۀ اخلاقی در اسلام

مسئلۀ این مقاله، سنت استحکام همچون اصلی اخلاقی در اسلام است . این مفهوم چه رابطه‌ای با مفهوم نوپدید بهره‌وری دارد و ملزومات آن چیست؟ منابع حدیثی و تاریخی کهن و معتبر شیعه و سنی موافق‌اند که سنت اتقان و استحکام، ریشه در تعالیم پیامبر و خاندانش دارد. این تعالیم در روایات اسلامی با عنوان‌های«اتقان، اِحکام، اثبات و احسان‌العمل»، بارها گوشزد شده است. تحلیل این مفاهیم نشان می‌دهد که به واژۀ «بهره‌وری»، نزدیکی معنایی بسیاری دارند؛ زیرا یکی از تعریف‌های بهره‌وری، برآیند دو عنصر «کارایی و اثربخشی» است. اثربخشی به مفهوم انجام دادن کار نیک است و کارایی، کار نیک را نیک انجام دادن است. این عناصر را کاملاً در معنای عناوین بالا می‌توان درک کرد؛ افزون‌بر آن‌دو، مفهوم پایداری و دوام عمل نیز عنصر سوم در تعریف بهره‌وری است که باز در مدلولِ عناوین چهارگانۀ بالا وجود دارد؛ عنصری که در جای خود، سنتی از سنت‌های انسان‌ساز پیامبر خدا ص است. در این روایات، روایات کسب‌وکار و تجربه‌های سودمند بشری، موضوعاتی به چشم می‌خورند که از آن‌ها می‌توان به زمینه‌ها و عناصر مکمل بهره‌وری و محکم‌کاری یاد کرد. این عناصر عبارت‌اند از: احیا و نهادینه کردن سنت بهره‌وری؛ تغییر نگرش به جایگاه قدسی کار و درآمد در اسلام؛ دوراندیشی در معیشت و کار؛ بهره‌مندی از تجربۀ خود و دیگران؛ مشورت، کاردانی، تخصص و دانشوری. نتیجۀ مهم بحث دربارۀ استحکام و رابطۀ آن با بهره‌وری، آن است که استحکام و اتقان عمل، یکی از آموزه‌های مهم اخلاق کاربردی در اسلام است و به‌دلالت روایات اسلامی باید آن را همچون فرهنگ و سنت فراگیر پذیرفت و مطالعه کرد.