سایه‌روشنِ موقعیت زن در جواهرالأسمار و طوطی‌نامه

تبیین موقعیت زنان در آثار ادبی، غالباً نمایانگر نظرگاه مترجم و نویسنده نسبت به این گروه است. از کتاب هندی سوکه­سپتاتی دو برگردان موجود است که در فاصلة زمانی اندکی انجام گرفته. عماد­ بن­ محمد ثغری بین سال­های (۷۱۵-۷۱۳ق) کتاب را از هندی به فارسی با نام جواهرالأسمار برگردانده و ضیاءالدّین نخشبی در سال ۷۳۰ق. با اشراف به ترجمة ثغری آن را به نام طوطی­نامه به گونه­ای موجز ترجمه و بازنویسی کرده است. مترجمان در برگردان اثر با دخل و تصرف­هایی در داستان­ها، تفاوت­هایی -­علاوه بر جنبه­های ادبی­- ایجاد کرده­اند. یکی از نکته­های مهمّ، دیدگاه متفاوتِ این ­دو مترجم نسبت به زنان در داستان­هاست. به دلیل شهرت و اهمّیّت دو اثر و تفاوت دیدگاه مترجمان، ضروری می­نمود نوع نگاه آنان نسبت به زنان واکاوی شود. با مطالعة جواهرالأسمار و طوطی­نامه و کاوش در لایه­های پنهانی دو اثر، تفاوت­های دیدگاه ثغری و نخشبی در مورد زن به روش تحلیل مقایسه ای بررسی شد. با توجه به این نکته که اصل داستان یکسان است؛ نوع بیان و نتیجه­گیری­های نخشبی حاکی از دیدگاه خصومت­آمیز وی نسبت به زنان است؛ در حالی که در شیوة داستان­پردازی ثغری، نگاهِ به زنان از اعتدال برخوردار است. نکات تازه­ای نیز از زندگی ثغری برای اوّلین بار در این مقاله ارائه شده است.