ساخت و اعتباریابی مقیاس سنجش سازه‏ ی دلبستگی مکانی در میان شهروندان شهر تبریز (پژوهشی در حوزه‏ ی جامعه‏ شناسی شهری)

دلبستگی مکانی از مفاهیم چندبعدی و بین رشته‏ای است که توجه جامعه‏شناسان شهری را به خود جلب کرده است. دلبستگی به مکان، ارتباطی نمادین با مکان است که با دادن معانی عاطفی و حسی مشترک فرهنگی، توسط افراد به مکان خاص یا یک سرزمین شکل می‏گیرد. شهر یکی از مکانهای مهمی است که می‏تواند مورد دلبستگی شهروندان قرار گیرد و این دلبستگی نتایج اجتماعی بسیاری در پی دارد. هدف این مقاله، ساخت و اعتباریابی مقیاس دلبستگی به شهر محل سکونت است. روش پژوهش پیمایش است و با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته انجام شده است. جامعه‏ی آماری این پژوهش، شهروندان 15 تا 75 ساله شهر تبریز هستند. حجم نمونه 420 نفر و روش نمونه‏گیری، خوشه‏ای چندمرحله‏ای است. اعتبار محتوایی پرسشنامه با استفاده از نظر چند تن از استادان جامعه‏شناسی تأیید گردیده و سپس با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی، اعتبار سازه‏ای این مقیاس چهارعاملی با 38 گویه بررسی شد که از عامل اول (وابستگی کالبدی) 6 گویه، از عامل دوم (وابستگی اجتماعی) 4 گویه، از عامل سوم، (هویت کالبدی) 5 گویه و از عامل چهارم، (هویت اجتماعی) 5 گویه در مقیاس ساخته شده باقی ماندند. در ادامه‏ی بررسی اعتبار سازه‏ای، فرضیه‏ی رابطه میان سابقه‏ی سکونت و دلبستگی مکانی براساس ادبیات پژوهش ساخته آزمون گردید که معنادار بود. پایایی این پرسشنامه بر اساس آلفای کرونباخ و به روش حذف گویه مطالعه شد که آلفای کرونباخ برای خرده مقیاس‏های چهارگانه و مقیاس دلبستگی مکانی دارای مقادیر قابل قبولی بود. در نهایت، مدل چهارعاملی متغیر پنهان دلبستگی مکانی توسط تحلیل عاملی تأییدی بررسی گردید که از برازندگی مناسبی برخوردار بود؛ بنابراین، مقیاس ساخته شده‏ی دلبستگی مکانی، ابزاری مناسب برای اندازه‏گیری این مفهوم در متن شهری ایران تشخیص داده شد. کلید واژه: دلبستگی مکانی، وابستگی مکانی، هویت مکانی، اعتبار، پایایی، شهر تبریز.