زمان و مکان از منظر اوسپنسکی با تکیه بر نظرگاه ارغنون سوم

اوسپنسکی در راستای ادامه و تعمیق نظرگاه کانت در باب زمان و مکان، ضمن پذیرش ماهیت ذهنی و توهمی زمان و مکان و ادراک ناقص انسان‌ها از تمامیت مکان، احساس زمان را ناشی از محدودیت قوای ذهنی انسان در ادراک بعد چهارم مکان می‌داند. بر این اساس، زمان، مرز احساس مکان در موجودی با ساختارهای روانی و فیزیولوژیکی معین خواهد بود. به موازات توسعه شعور و آگاهی ادراکی موجودات، ویژگی‌ها و ابعاد مکان آنها و نیز درک آنها از پدیدارهای زمانی تغییر می‌یابد. از این منظر، حرکت و ماده به مثابه مفاهیمی منطقی، چیزی جز فرا فکنی‌های حالت انفعالی و فعال ذهن ما در چارچوب محدود جهان سه‌بعدی نیست. این نظرگاه تازه و تأمل‌برانگیز در عین حال که با برخی از دریافت‌های شهودی و یافته‌های استنتاجی ما سازگار می‌افتد اما از آنجا که تضمینی خدشه‌ناپذیر برای صحت تلقی خود از جهان واقعی ارائه نمی‌کند و دلیلی برای پایان یافتن ابعاد مکان در مرزی مشخص به دست نمی‌دهد،‌ به نوعی تسلسل وجودشناختی در تعیین محدوده مکان گرفتار می‌آید.