روند و الگوی تک فرزندی در ایران

از پیامدهای استمرار میزان باروری زیر سطح جایگزین، شیوع خانواده‌های تک‌فرزند است که اطلاعات دقیق علمی درباره میزان شیوع و روند تغییرات آن در ایران موجود نیست. هدف این مقاله برآورد و توصیف دقیق میزان، تحولات و الگوی سنی تک‌فرزندی در ایران بین سال‌های 2000 تا 2016 است. برای این منظور داده‌های دو پیمایش باروری تهران (2009 , 2014), سه پیمایش ملی سلامت و جمعیت (2000، 2010 و2015) و داده‌های دو درصد سه سرشماری عمومی نفوس و مسکن (2006، 2011 و 2016) تحلیل ثانویه شدند. درصد خانواده‌های تک‌فرزند بر اساس سن زنان دارای همسر در خانواده و تعداد کل فرزندان زنده محاسبه شد. به‌طوری‌که، تک‌فرزندی «قطعی» به زنان دارای همسر واقع در گروه سنی 40-44 و 45-49 سال دارای یک فرزند و تک‌فرزندی «احتمالی» به زنان دارای همسر زیر 40 سال دارای یک فرزند اطلاق شد. تحلیل داده‌های سرشماری نشان می‌دهد که درصد تک‌فرزندی قطعی در بین زنان دارای همسر 45-49 ساله از 4/4 درصد در سال 2006 به 1/5 در 2011 و 8/7 درصد در 2016 افزایش یافته است. داده پیمایش‌های ملی سلامت و جمعیت و پیمایش‌های باروری تهران نیز روندهای افزایشی مشابهی از تک‌فرزندی را نشان می‌دهند؛ اما روند افزایش میزان تک‌فرزندی در شهر تهران خیلی بیشتر است؛ به‌طوری‌که میزان تک‌فرزندی قطعی در تهران بین 2009 و 2014 بیش از سه برابر (از 6/3 درصد به 9/11 درصد) افزایش یافته است. نتیجه اینکه نه‌تنها «تک‌فرزندی احتمالی» بلکه «تک‌فرزندی قطعی» طی یک دهه گذشته در ایران افزایش یافته است. تشابه روندها و الگوی سنی تک‌فرزندی محاسبه شده از داده‌های مستقل در این پژوهش، بیانگر اعتبار و صحت روند فزاینده میزان‌های تک‌فرزندی در کشور است.