روسیه و پروندۀ هسته‌ای ایران؛ رویکرد به گفت‌وگوها و ایفای نقش در به‌دست‌آوردن توافق

فدراسیون روسیه همواره در میزان و تداوم فعالیت‌های هسته‌ای ایران نقش مهمی داشته است. نقش این کشور با هیچ کشور دیگری مقایسه‌پذیر نیست؛ اما دربارۀ نقش و رویکرد آن، دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد. از دلیل‌های اختلاف دیدگاه‌ها در این موضوع، به‌کارگرفتن رفتارهای متفاوت و دووجهی از سوی روسیه در مقابل ابعاد مختلف پروندۀ هسته‌ای ایران در دو دهۀ گذشته بوده است. این نوشتار با درنظر داشتن اهمیت نقش‌ روسیه در پروندۀ هسته‌ای ایران در پی پاسخ به این پرسش است که چرا روسیه در برابر برنامۀ هسته‌ای ایران رویکردی دووجهی و دوگانه درپیش گرفته است؟ در پاسخ به این پرسش، این فرضیه مطرح می‌شود که گفتمان هویتی اوراسیاگرایی با ترسیم نقش‌هایی مانند «قدرت بزرگ جهانی»، «ابرقدرت منطقه‌ای» و «ابرقدرت هسته‌ای» سبب شده‌اند روسیه ضمن بهره‌برداری از مزایای همکاری هسته‌ای با ایران، تلاش کند مانع هسته‌ای شدن و به‌دنبال آن افزایش شدید قدرت ایران شود. همچنین با هدف جلوگیری از تضعیف شدید ایران، مخالف اقدام‌هایی مانند عملیات نظامی علیه این کشور شود. بدین شکل رویکرد دووجهی خود را دنبال کند؛ زیرا تبدیل ایران به قدرتی هسته‌ای، افزایش قدرت آن به‌عنوان رقیب منطقه‌ای برای روسیه را در پی دارد؛ همچنین هرگونه حملۀ نظامی علیه ایران و یا تضعیف شدید آن، این کشور را به پایگاهی برای گسترش نفوذ آمریکا در مرزهای جنوبی روسیه تبدیل می‌کند. هر کدام از این وضعیت‌ها در تعارض با نقش‌های اصلی سیاست خارجی روسیه قرار دارد. این نوشتار برای پیشبرد فرضیۀ خود از روش توصیفی‌- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای و مصاحبه بهره برده است.