رفتار آبی رودخانه‌ی اوجان در شبکه‌ی ژئونروتیک

ماهیّت بیشتر رفتارهای هیدرولوژیکی رودخانه­ها تابع شرایط اقلیمی و زمین­شناسی حاکم بر محیط در زمان­های گذشته است که با مطالعه‌ی آثار و شواهد پالئوژئومورفولوژی می­توان به دلایل رفتار فعلی شبکه­های آبی پی­برد. جریان کلی رودخانه­ها و سیلاب­ها در حوضه‌ی رود اوجان (دشت آسپاس) جنوب شرقی- شمال­غربی است، در حالی­که جریان آب­ها در شرق و غرب حوضه‌ی مورد مطالعه (دشت­های نمدان و بکان) و بطور کلی در سیستم داربستی کُر شمال­غربی- جنوب­شرقی و برخلاف رود اوجان است. در این پژوهش به­دنبال پاسخ به این رفتارهای رودخانه‌ی اوجان در شبکه نروتیک در طول زمان بوده و در بررسی این رفتار به­جای استفاده از روابط هیدرولوژی و نزولات جوی از روابط سیستم نرونتیک شبکه‌ی زهکش و ژئونرون­های مجازی، توپوگرافی و زمین­شناسی (شبکه‌ی عصبی) استفاده شد. دستاورد تحقیق نشان می‌دهد با تغییر اقلیم منطقه در کواترنر و آب­شدن ورقه­های یخی در میانه‌ی دشت، حوضه‌ی رود اوجان به­عنوان یک توپوژئونرون ایزوله درآمده و حوضه‌ی آبی مستقلی را در حوضه آبی کُر به­وجود آورده و در اثر پاره شدن حوضه از طریق تنگ بُراق به جمع آبراهه­های رود کُر پیوسته است. بعد از مدّتی مخروط افکنه‌ی عظیمی در جنوب حوضه ایجاد و مانند یک سدِ مانع، از عبور جریان به سمت رودخانه‌ی سیوند (رودخانه زمان­بیگ) جلوگیری کرده و حوضه به­شکل پالئوتوپوژئونرون درآمده که در اثر تحولات بعدی استقلال نسبی خود را از دست داده و تبدیل به یک توپوژئونرون شده است.