ردیابی مخاطرات پلایای حوض سلطان با بررسی آشفتگی در میکرولندفرم‌ها

دخالت انسان در تشدید مخاطرات طبیعی مورد توجه محققان است. شناخت واکنش پدیده‌های مورفولوژی نسبت به فعالیت‌های انسان در همۀ پدیده‌ها قابل ردیابی نیست. لندفرم‌های کوچک تغییرات کوتاه‌مدت ناشی از دخالت‌های انسانی را ثبت می‌کنند و به آن واکنش نشان می‌دهند. پلایاها از جمله نواحی‌ای است که می‌توان به‌طور دائمی ‌یا ماهانه تغییرات میکرولندفرم‌ها را ردیابی کرد. پلایاها باقی‌ماندۀ دریاچه‌های بارانی کواترنر هستند که اغلب آنها در حال حاضر حوضه‌های نواحی خشک و نیمه‌خشک را زهکشی می‌کنند. تغییرات مقدار آب ورودی به پلایاها و دخالت‌های انسان، سبب ایجاد تحولات شکل‌زایی در آنها شده که آثار آن در میکرولندفرم‌ها قابل شناسایی است. در این پژوهش تالاب حوض سلطان با مساحتی حدود 330 کیلومتر در شمال استان قم از طریق مدلسازی فراکتالی برای تعیین الگوی حاکم بر میکروفرم‌ها بررسی شد. داده‌های تحقیق از مشاهدات میدانی برداشت شده است. به‌منظور اندازه‌گیری فراکتال‌های هندسی، مشاهدۀ میدانی در بهار 1393 انجام گرفت و 102 میکروفرم رسی در اردیبهشت بعد از بارندگی انتخاب شد. از کل نمونه‌ها 73 میکروفرم‌ که از لحاظ مرزی به‌خوبی توسعه یافته بودند، به‌طور تصادفی انتخاب و ابعاد آنها به‌طور دقیق محاسبه و ترسیم شد. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که DAP محاسبه‌شده براساس مدل فراکتالی محیط – مساحت، مقادیری بین 5/1 تا 5/2 را شامل می‌شود، که گویای شدت تغییر میکروفرم‌های گلی و تمایل آنها به افزایش آشفتگی و بی‌نظمی ‌است. نمودار لگاریتمی مدل فراکتالی نیز نشان می‌دهد، که ارتباط خطی بین لگاریتم محیط و لگاریتم فرم‌های مورد نظر وجود دارد، به‌طوری‌که ضریب همبستگی 2R به‌دست‌آمده بزرگ‌تر از 98/0 است. افزایش آشفتگی در پلایای حوض سلطان حاکی از واکنش آن به دخالت انسان در برداشت منابع معدنی و بی‌نظمی در مقدار آب ورودی است که می‌تواند نتایج مخاطره‌آمیزی را در این بخش از کشورمان ایجاد کند.