حقائق أسرار الدین»، متنی کهن از میراث نُصیریه: پژوهشی در تاریخ‌گذاری و شناسایی مؤلف آن

«نُصیریه» از جمله فرقه‌های انحرافی شیعۀ امامی است که رویکرد باطنی­ـ غالیانه در میان پیروان آن مشاهده می­شود. نظر به ماهیت سرّی جریان‌های باطنی، آثار اندکی از میراث نُصیریه به­شکل عمومی در اختیار است. در سال‌های اخیر، مجموعه‌ای با عنوان «سلسلة التراث العلوی» نشر یافته که مشتمل بر آثار فراوانی ازمیراث نُصیریان است. کتاب «حقائق أسرار الدین» از جملۀ آنهاست که در میان نُصیریه به «ابومحمد حسن‌ بن علی ‌بن شُعْبة حَرّانی» - صاحب کتاب تُحَف العُقول­ـ نسبت یافته است. اهمیت این کتاب از آن روست که شامل نقل‌قول‌های بسیاری از آثار جریان غلو، به‌ویژه غُلات سده‌های دوم و سوم کوفه، ازجمله آثار منسوب به «مُفضّل بن عُمر جُعْفی» و «محمد بن سنان»، است که امروزه محتوای شماری از این متون تنها به­واسطۀ همین اثر در دست است. این پژوهش می‌کوشد تا با بررسی شواهد مختلف، در گام نخست، تاریخی را که متن به آن تعلق دارد، تعیین و سپس مؤلف آن را شناسایی کند. بنا بر شواهد موجود و بر اساس نقد متنی، این متن اصالت تاریخی دارد و تاریخ حدودی آن سدۀ چهارم هجری و منتسب به ابن شعبة حرانی است.