تنوع موضوعات در تاریخ‌نگاری محلی؛ دوره تحقیق قاجار (1344 – 1210ق / 1926 – 1796م)

مورخین محلی به دلیل محدودیت حیطه جغرافیایی حوزة تحقیقات خود، فرصت بیشتری دارند که در جزئیات دقیق شده، با بررسی همه جانبة آن، تصویری شفاف‌تر از موضوع پژوهش خویش به دست دهند. از سوی دیگر زیستن در محیط جغرافیایی تحقیق، به آنها این امکان را می‌دهد که بتوانند بر روی هر پدیده‌ای که توجه آنها را جلب می نماید، به دقت نظرافکنده، به ثبت و ضبط آن اقدام کنند. بدین سبب خاطر عرصة تاریخ محلی میدان تاخت و تاز ذهن و چشم برای شکار موضوعات گوناگون است. گاه‌این تنوع موضوعات است که به شکار مورخ محلی می‌پردازد. موضوعاتی که بعد از دهه‌ها و سده‌ها، یادگارهای سودمند و کم و بیش عینی را از دیروز در اختیار دیگران قرار می‌دهد. از جنبه‌‌های گوناگون و متنوع حیات اجتماعی، از رفت و آمد حکام و وزیران و مستوفیان محلی گرفته تا ساخت کوچه پس کوچه‌‌های شهر و روستا و آنچه در آن است. مقاله حاضر با مراجعه به منابع تاریخ محلی قاجار، که بطور عمده می‌توان گفت یکی از اعصار  شکوفایی این نوع تاریخ‌نگاری در قالب سنت پیش مدرن است، می‌کوشد تا موضوعات متنوع در این کتاب‌ها را استخراج و در طبقات مشخص برای تحقیقات بیشتر دسته‌بندی نماید. در واقع پیش فرض این مقاله این است که: دوره قاجار به عنوان آخرین مرحله رشد سنت تاریخ نگاری محلی و «دورة گذار»، نمای بسیار رنگارنگی از موضوعات این عرصه را نمایش می‌دهد.