تنوع صفات ماکرومورفولوژیک برگ و بذر در سه جمعیت جنس توس در ایران

به‌منظور بررسی تنوع صفات ماکرومورفولوژیک برگ و بذر در سه جمعیت جنس توس در ایران در مجموع 1800 برگ و بذر از 90 پایۀ درختی در سه رویشگاه از تاکسون‌های این جنس اندازه‌گیری شد. 25 صفت ماکرومورفولوژی از برگ و بذر ارزیابی شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌های کمّی با استفاده از آزمون تجزیۀ واریانس یکطرفه و طرح آماری آشیانه‌ای صورت گرفت و برای مقایسۀ چندگانۀ میانگین‌ها از آزمون دانکن استفاده شد. برای مقایسه و گروه‌بندی رویشگاه‌ها از تحلیل خوشه‌ای و به‌منظور تعیین مهم‌ترین صفات در تفکیک سه رویشگاه تحت بررسی از تجزیه به مؤلفه‌های اصلی (PCA) استفاده شد. نتایج آنالیزهای چندمتغیره نشان داد که صفات طول برگ، طول دمبرگ، فاصلۀ پایۀ برگ تا پهن‌ترین نقطۀ برگ، فاصلۀ بین رگبرگ‌‌های دوم و سوم، میانگین فاصلۀ بین رگبرگ‌ها، نسبت طول دمبرگ به طول برگ، عرض برگ در 0/9 طول برگ، تعداد دندانه بین دومین و سومین رگبرگ و شکل نوک برگ، طول بذر، طول بال‌های بذر و عرض بال‌های بذر بیشترین نقش را در گروه‌بندی پایه‌ها و تفکیک جمعیت‌ها داشتند. نتایج آنالیز خوشه‌ای هم نشان داد که پایه‌های درختی هر جمعیت، درون خوشه‌های مربوط به خود آن جمعیت قرار دارند، به‌طوری که می‌توان نتیجه گرفت تقریباً هر خوشه شامل پایه‌های مختص یک جمعیت است. برای تشخیص تأثیرپذیر بودن یا نبودن صفات از محیط از پلاستیسیتی استفاده شد. نتایج نشان داد صفاتی که در تفکیک این رویشگاه‌ها، صفات اصلی و برتر شناخته شده‌اند، از نظر پلاستیسیتی هم تأثیرپذیری کمتری از محیط نشان می‌دهند و این صفات می‌توانند بیشتر تحت تأثیر ژنتیک باشند. از این‌رو از این صفات می‌توان در شناسایی گونه‌های متفاوت این جنس در این سه رویشگاه به‌عنوان صفاتی مناسب در تکمیل کلیدهای شناسایی ارائه‌شده برای توس استفاده کرد.