تقارن ها و تناسب ها در گلستان سعدی

سعدی در سخن‌‏، داستان‌پردازی و اندیشه، ذهنی قرینه‌ساز و قرینه‌پرداز دارد و همین موضوع باعث می‌شود کلام او شفاف، منطقی، مستدل و دلنشین گردد. این مقاله می‌کوشد ابعاد موضوع را در گلستان سعدی بررسی نماید. تقارنهای مورد بررسی ما شامل تقارن در نام بابها، ساخت حکایتها، تقارنهای معنوی و لفظی، تقارن در شخصیت‌پردازی، آرایه‌های متقارن چون عکس، تضاد، قلب تشبیه می‌گردد. بر اساس یافته‌های این تحقیق سعدی از انواع تقارنهای لفظی و معنوی در سطوح زبانی، مضمونی، داستانی و سبکی خود بهره می‌گیرد؛ بی آن که این تقارنها به تکلّف انجامد. توجه سعدی به سجع‌پردازی و آهنگ کلام نیز بی ارتباط با ذهن قرینه ساز و قرینه‌پرداز وی نیست. این تناسب‌سازی‌ها و تقارن اندیشی‌های سعدی سخن او را شفاف، منطقی و آموزشی می‌سازد. سعی شده است به شکل کمّی و با ارایه مثالهای فراوان، موضوع تبیین و تشریح گردد. گفتنی است جز اشاراتی پراکنده تا‌کنون موضوع به طور منسجم و یکجا بررسی نشده است و جا دارد در باب قرینه‌سازی و قرینه‌پردازی به عنوان یکی از شاخصهای سبکی در آثار سعدی بیشتر تحقیق شود.