تغییر و جایگزینی الفبای نیاکان (فارسی) در تاجیکستان در دوران اتحاد شوروی و پس از آن

از پیامدهای زیان‌بار حاکمیت هفتادسالۀ رژیم کمونیستی اتحاد شوروی در منطقۀ تاریخی آسیای مرکزی، پنج جمهوری قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان و تاجیکستان تغییر اجباری رسم‌الخط نوشتاری این کشورها به سیریلیک (روسی) بود. این وضعیت در جمهوری تاجیکستان به‌علت تفاوت زبانی با چهار جمهوری دیگر پیچیدگی خاصی داشت. در هر صورت پس از فروپاشی اتحاد شوروی انتظار می‌رفت با استقلال جمهوری تاجیکستان الفبای نیاکان (فارسی) جایگزین الفبای سیریلیک (روسی) شود. همان‌گونه که در سال‌های ابتدایی سلطۀ رژیم کمونیستی الفبای تاجیکستان از الفبای نیاکان (فارسی) به سیریلیک (روسی) تغییر یافت؛ ولی چنین نشد. برای درک علت و چرایی موضوع در چارچوب نوشتار پیش رو در آغاز پیشینۀ تغییر الفبا و به بیان دیگر نابودی الفبای فارسی در تاجیکستانِ دوران اتحاد شوروی و علت‌های آن توضیح داده می‌شود. سپس فرازوفرود جریان تغییر الفبا و به بیانی مسئلۀ زنده‌کردن الفبای نیاکان در تاجیکستان پس از دوران اتحاد شوروی در بیش از دو دهۀ اخیر شرح داده می‌شود. با شناخت این پیشینه از دو دورۀ تاریخی، درک علت و چرایی فرجام نیافتن جایگزینی الفبای نیاکان (فارسی) در جمهوری تاجیکستان پس از دوران اتحاد شوروی در قالب ارائۀ دلیل‌های مخالفان و موافقان این جریان از روایی درخور توجهی برخوردار می‌شود. بدین ترتیب در این نوشتار ضمن بررسی هر دو دوره به این پرسش پاسخ داده می‌شود که چرا فرایند تغییر الفبای سیریلیک (روسی) به الفبای نیاکان (فارسی) تحقق نیافت. از این‌رو فرض می‌شود با بیان اهمیت عوامل اقتصادی و سیاسی، نبود پذیرش نخبگانی عاملی تأثیرگذار بوده است.