تغییر الگو و تراکم کاشت بر اساس ارزش آب مجازی با محوریت زعفران (مطالعه موردی: دشت بیرجند)

کشاورزی در اقتصاد کشورهای در حال توسعه به خصوص ایران جایگاه ویژه ای دارد. برای داشتن منابعی پایدار در کشاورزی انتخاب یک الگوی کشت مناسب که در آن علاوه بر شرط حداکثر نمودن درآمد برای کشاورز، به استفاده صحیح و اصولی از منابع نیز توجه شود، ضروری است. زعفران جزء محصولات صادراتی با ارزش ایران است که در مناطق خشک و نیمه‌خشک جنوب خراسان و برخی نقاط کشور کشت می‌شود. ارزش اقتصادی فراوان زعفران در بازارهای جهانی و اشتغال و درآمد مناسبی که پرورش این گیاه به دنبال دارد، بازده اقتصادی قابل توجهی برای این محصول ایجاد کرده است. این مطالعه با هدف توسعه کشت زعفران با تأکید بر ارزش آب مجازی در شهرستان بیرجند صورت گرفته است. به همین منظور ابتدا مقدار آب مجازی و ارزش آن با استفاده از اطلاعاتی نظیر نیاز آبی، عملکرد و قیمت محصول در دو حالت صادرات و واردات برای هشت محصول پنبه، عناب، زعفران، گندم، گوجه فرنگی، خربزه، پیاز و یونجه، محاسبه و سپس با استفاده از مدل برنامه ریزی خطی LINGO سطح زیر کشت بهینه ی هر محصول تخمین زده شد. همچنین در این مطالعه دو سناریو تعریف گردید که در سناریوی اول سطح زیر کشت محصولات به 5/1 برابر سطح موجود محدود گردید و در سناریوی دوم این محدودیت برداشته شد. نتایج به دست آمده از ارزش آب مجازی و دو سناریو نشان داد که گیاه زعفران در منطقه بیرجند که نسبت به هفت محصول دیگر درآمد بالایی معادل 26/4676 میلیون ریال ایجاد می کند، در اولویت‌ کشت قرار گرفته و سطح زیر کشت آن در سناریوی اول و دوم به ترتیب برابر با 2010 و 65/12188 هکتار به دست آمده است، در مقایسه با سطح زیر کشت موجود (1340 هکتار) افزایش قابل توجهی داشته است.