تعیین غلظت‌های کشنده (90 -10LC) سموم دلتامترین و فن‌والریت و تأثیر آن‌ها بر علائم بالینی و تغییرات رفتاری در ماهی گورخری چهارمحال و بختیاری Aphanius vladykovi (Coad, 1988)

چکیده حشره‌کش‌های مصنوعی پیروتروئید به‌طور گسترده به‌جای حشره‌کش‌های آلی کلره، فسفره و کاربامات‌ها برای کنترل انواع مختلف آفات استفاده می‌شوند و به‌عنوان قوی‌ترین حشره‌کش‌ها شناخته شده‌اند. به دلیل استفاده زیاد از سموم دلتامترین و فن‌والریت در مزارع استان چهارمحال و بختیاری در مرکز ایران، این مطالعه برای تعیین غلظت نیم کشنده (LC50)، غلظت بی‌اثر (NOEC)، حداکثر غلظت مجاز (MAC) و حداقل غلظت مؤثر (LOEC) این سموم و تأثیر آن‌ها بر تغییرات رفتاری و علائم بالینی در ماهی گورخری چهارمحال بختیاری (Aphanius vladykovi) انجام گرفت. برای این منظور برای هر تیمار 7 قطعه ماهی گورخری با سه تکرار درون آکواریوم‌های 20 لیتری در معرض غلظت‌های مختلف دلتامترین (5/2%) و فن‌والریت (20%) به مدت 96 ساعت قرار گرفتند و میزان تلفات ماهیان هر 24 ساعت جمع‌آوری و ثبت شد. در طول آزمایش واکنش و رفتار ماهیان در معرض مواد سمی به‌دقت زیر نظر قرار گرفت. مقادیر LC50 96 ساعته، NOEC، LOEC و MAC سم دلتامترین برای ماهی گورخری به ترتیب 015/0، 0001/0، 0005/0 و 0002/0 میکروگرم در لیتر محاسبه شد. همچنین مقادیر LC50 96 ساعته، NOEC، LOEC و MAC سم فن‌والریت برای ماهی گورخری به ترتیب 021/0، 0005/0، 001/0 و 0007/0 میکروگرم در لیتر بود. اولین تغییرات رفتاری بعد از 15 دقیقه در معرض قرارگیری با غلظت‌های بالای سم دلتامترین (01/0، 1/0 و 1 میکروگرم در لیتر) مشاهده شد. همچنین ماهیان بعد از 3 ساعت در معرض غلظت‌های 01/0، 1/0، 1 و 10 میکروگرم در لیتر فن‌والریت رفتار غیرعادی از خود نشان دادند. بر اساس نتایج این تحقیق سموم دلتامترین و فن‌والریت ازنظر درجه سمیت در دسته سموم فوق‌العاده سمی و کشنده برای ماهی گورخری چهارمحال و بختیاری قرار می‌گیرند. برای حفاظت از این گونه ارزشمند استفاده از مبارزه بیولوژیک با آفات به‌جای آفت‌کش‌ها توصیه می‌شود.