تسنن دوازده‌ امامی خراسان (در سده‌های هشتم و نهم هجری)؛ زمینه‌ها و علل

با شکل‌گیری پیوند تشیع و تصوف در سده‌های 8 و 9 هجریو نفوذ روزافزون تشیع در میان توده‌های مردم‌،شاهد تغییر نگرشتسنن خراسانی-با محوریت صوفیان نقشبندی- هستیم‌. فضای فرهنگی میان اهل سنت خراسان دراین قرون به جز موارد استثنایی‌، بر این باور بود که می‌توان میان چهار خلیفه و دوازده امام شیعیان جمع کرد و به همه آن‌ها اعتقاد داشت. عنوانی که به این گرایش و جریان می‌توان داد، «تسنن دوازده‌امامی»است.بررسی مجموعه داده­های تاریخی و آگاهی­های موجود، نشان داددر سده‌های هشتم و نهم هجری، تلاش‌های گسترده‌ای شروع شد تا این فکر را ترویج کند که می‌توان ضمن پای‌بندی به کتاب و سنت‌، در پینشان دادن معرفتی باطنی و عرفانی از کتاب و سنت بود تا برآورنده نیاز‌های فکری زمان باشد.این فکر،برخی از علمای اهل سنت خراسان را برآن داشت تا ضمن جلوگیری از رویارویی با تسنن خراسانی، به نوعی با عقب‌نشینی-به اقتضای زمانه- گرایش به تسنن دوازده‌امامی را اتخاذ نمایند‌. دراین گرایش، عواملی چون: توجه نظری و عملی علمای اهل سنت به اهل‌بیت:، علاقه پادشاهان تیموری به دوازده امام شیعیان، فعالیت چشم‌گیرعلویان،برآمدن خیزش‌های تصوفی،عالمان شیعی،مداحان و منقبت‌خوانان خراسان، نقشی اساسی داشته‌اند و موضوع بررسی این مقاله هستند.